Ασκήσεις συλλογισμών

Να χαρακτηρίσετε και να αξιολογήσετε τους ακόλουθους συλλογισμούς ως προς την αλήθεια, την εγκυρότητα και την ορθότητα.

Για να αποφασίσετε για την εγκυρότητα ενός συλλογισμού να ελέγχετε κατά πόσον το συμπέρασμα προκύπτει από λογική αναγκαιότητα, αν στηρίζεται σε επαρκή στοιχεία ή  αν πρόκειται για αυθαίρετη γενίκευση.

Για να αποφασίσετε για την αλήθεια ενός συλλογισμού, πρέπει να ελέγξετε κατά πόσον και οι προκείμενες και το συμπέρασμα ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.

Πρέπει επίσης να ελέγχετε κατά πόσον το συμπέρασμα εκφράζει μια απόλυτη βεβαιότητα ή αν έχει πιθανολογικό χαρακτήρα.

Για να είναι λογικά ορθός ένας συλλογισμός πρέπει να είναι και έγκυρος και αληθής.

Άσκηση 1

·      Ο άνθρωπος κάνει λάθη στα έργα του.                 (πάντοτε)

·      Έργο του ανθρώπου είναι και η μηχανή                (ένα από τα έργα του ανθρώπου …)

·      Άρα η μηχανή κάνει λάθη.                                    (βεβαιότητα)

Ο συλλογισμός είναι παραγωγικός / επαγωγικός / αναλογικός

είναι / δεν είναι έγκυρος    +       είναι / δεν είναι αληθής    =        είναι / δεν είναι λογικά ορθός

Άσκηση 2

·      Ο άνθρωπος συχνά κάνει λάθη στα έργα του.

·      Ένα από τα έργα του ανθρώπου είναι η μηχανή.

·      Άρα η μηχανή δεν είναι αλάθητη.             (μπορεί να κάνει και λάθη)

Ο συλλογισμός είναι παραγωγικός / επαγωγικός / αναλογικός,

είναι / δεν είναι έγκυρος    +       είναι / δεν είναι αληθής    =        είναι / δεν είναι λογικά ορθός

Άσκηση 3

·      Ένα από τα έργα του ανθρώπου είναι η μηχανή.

·      Ο άνθρωπος έκανε λάθη στη δημιουργία της μηχανής.

·      Άρα όλα τα έργα του ανθρώπου δεν είναι αλάθητα.

Ο συλλογισμός είναι παραγωγικός / επαγωγικός / αναλογικός,

είναι / δεν είναι έγκυρος    +       είναι / δεν είναι αληθής    =        είναι / δεν είναι λογικά ορθός

Άσκηση 4

·      Η μηχανή χρησιμοποιεί τις πληροφορίες που δίνουν οι άνθρωποι.

·      Οι άνθρωποι που έφτιαξαν τη συγκεκριμένη μηχανή χρησιμοποίησαν λανθασμένες πληροφορίες.

·      Άρα η μηχανή αυτή θα κάνει λάθη.

Ο συλλογισμός είναι παραγωγικός / επαγωγικός / αναλογικός

είναι / δεν είναι έγκυρος    +       είναι / δεν είναι αληθής    =        είναι / δεν είναι λογικά ορθός

Συγκρίνετε τα ακόλουθα δύο παραδείγματα:

Άσκηση 5

·      Ο Η/Υ μου δεν μπορεί να τρέξει το πρόγραμμα Χ.

·      Όλοι οι μαθητές της τάξης μου αγόρασαν το ίδιο ακριβώς μοντέλο Η/Υ που αγόρασα κι εγώ.

·      Άρα, ο Η/Υ του διπλανού μου δε θα μπορέσει να τρέξει το πρόγραμμα Χ.

Ο συλλογισμός είναι παραγωγικός / επαγωγικός / αναλογικός

είναι / δεν είναι έγκυρος    +       είναι / δεν είναι αληθής    =        είναι / δεν είναι λογικά ορθός

Άσκηση 6

·      Ο Η/Υ μου δεν μπορεί να τρέξει το πρόγραμμα Χ.

·      Όλοι οι μαθητές της τάξης μου αγοράσαμε την ίδια μέρα Η/Υ από το ίδιο κατάστημα.

·      Άρα, ο Η/Υ του διπλανού μου δε θα μπορέσει να τρέξει το πρόγραμμα Χ.

Ο συλλογισμός είναι παραγωγικός / επαγωγικός / αναλογικός

είναι / δεν είναι έγκυρος    +       είναι / δεν είναι αληθής    =        είναι / δεν είναι λογικά ορθός

Άσκηση 7

·      Η διαφήμιση, δημιούργημα του ανθρώπου, είναι παράγοντας αλλοτρίωσης.

·      Ο Η/Υ, δημιούργημα κι αυτό του ανθρώπου, είναι επίσης παράγοντας αλλοτρίωσης.

·      Άρα τα ανθρώπινα δημιουργήματα αλλοτριώνουν τον άνθρωπο.

Ο συλλογισμός είναι παραγωγικός / επαγωγικός / αναλογικός

είναι / δεν είναι έγκυρος    +       είναι / δεν είναι αληθής    =        είναι / δεν είναι λογικά ορθός

Άσκηση 8

• Η διαφήμιση χρησιμοποιεί συχνά λογοπαίγνια για να προκαλέσει το ενδιαφέρον του καταναλωτή.
• Η διαφήμιση του αναψυκτικού Χ χρησιμοποιεί ένα έξυπνο λογοπαίγνιο.
• Άρα, η διαφήμιση του αναψυκτικού Χ πιθανόν να προκαλέσει το ενδιαφέρον του καταναλωτή.

Ο συλλογισμός είναι παραγωγικός / επαγωγικός / αναλογικός

Άσκηση 9

• Η διαφήμιση χρησιμοποιεί συχνά λογοπαίγνια για να προκαλέσει το ενδιαφέρον του καταναλωτή.
• Η διαφήμιση του αναψυκτικού Χ προκάλεσε το ενδιαφέρον των καταναλωτών.
• Άρα, η διαφήμιση του αναψυκτικού Χ χρησιμοποιεί λογοπαίγνια.

Ο συλλογισμός είναι παραγωγικός / επαγωγικός / αναλογικός

Να συγκρίνετε τους συλλογισμούς 8 και 9 ως προς την ορθότητά τους. Εξηγήστε:

Ο συλλογισμός 8 είναι / δεν είναι έγκυρος +είναι / δεν είναι αληθής =είναι / δεν είναι λογικά ορθός

Ο συλλογισμός 9 είναι / δεν είναι έγκυρος +είναι / δεν είναι αληθής =είναι / δεν είναι λογικά ορθός

Να αναζητήσετε στο λεξικό σας τη σημασιολογική διαφορά ανάμεσα στις λέξεις ένδειξη και απόδειξη.

Προσέξτε τον τρόπο με τον οποίο η διαφήμιση οδηγεί τη σκέψη σε ένα (άρρητο αλλά προσχεδιασμένο) συλλογισμό, υποβάλλοντας στο δέκτη ένα λανθάνοντα αξιολογικό χαρακτηρισμό

Άσκηση 10

• Οι έξυπνοι οδηγούν Ρενώ
• Εσύ (ο καταναλωτής) είσαι έξυπνος. (= Εγώ θέλω να θεωρούμαι έξυπνος)
• Άρα, πρέπει να οδηγείς Ρενώ (= Άρα, πρέπει να αγοράσω Ρενώ)

Ο συλλογισμός είναι παραγωγικός / επαγωγικός / αναλογικός

είναι / δεν είναι έγκυρος    +       είναι / δεν είναι αληθής    =        είναι / δεν είναι λογικά ορθός

Να συμπληρώσετε τον ακόλουθο συλλογισμό, σύμφωνα με το προηγούμενο μοντέλο:

·      Οι καλοί γονείς προσφέρουν στο παιδί τους την παιδική τροφή.

·      ……………………………………………………………………………………….

·      ……………………………………………………………………………………….

Προσέξτε τη διαδικασία δημιουργίας των στερεοτύπων και των συνεπακόλουθων συναισθημάτων – αντιδράσεων που αυτά ενδέχεται να προκαλούν

Άσκηση 12

·      Ο γείτονάς μου είναι Κινέζος.

·      Ο γείτονάς μου κάθε Κυριακή πηγαίνει στην εκκλησία.

·      Άρα, οι Κινέζοι πηγαίνουν κάθε Κυριακή στην εκκλησία.

Ο συλλογισμός είναι παραγωγικός / επαγωγικός / αναλογικός

είναι / δεν είναι έγκυρος    +       είναι / δεν είναι αληθής    =        είναι / δεν είναι λογικά ορθός

Άσκηση 13

·      Στη γειτονιά μου κατοικούσε μια οικογένεια Κινέζων.

·      Την περασμένη Κυριακή η αστυνομία συνέλαβε τον πατέρα (Κινέζο) για κλοπή.

·      Άρα, οι Κινέζοι κλέβουν (= είναι εγκληματικά στοιχεία).

Ο συλλογισμός είναι παραγωγικός / επαγωγικός / αναλογικός

είναι / δεν είναι έγκυρος    +   είναι / δεν είναι αληθής    =     είναι / δεν είναι λογικά ορθός

Άσκηση 14

·      Έχω ένα γείτονα Γερμανό.

·      Στην τηλεόραση άκουσα ότι πολλοί Γερμανοί είναι νεοναζί.

·      Γι’ αυτό

o      ανησυχώ μήπως ο γείτονάς μου είναι νεοναζί

o      πιστεύω ότι ο γείτονάς μου είναι νεοναζί

Η συλλογιστκή πορεία είναι παραγωγική / επαγωγική / αναλογική

Το επιχείρημα / άποψη που εκφράζεται /υπονοείται (ανησυχώ)
είναι / δεν είναι έγκυρη    +   είναι / δεν είναι αληθής    =     είναι / δεν είναι λογικά ορθό

Να συζητήσετε σε ποιο βαθμό τα ακόλουθα επιχειρήματα – συλλογισμοί είναι αληθινά, έγκυρα και άρα λογικά ορθά ή είναι αληθοφανή / ψευδή και χρησιμοποιούν αυθαίρετες γενικεύσεις. Γι'αυτό να εξετάσετε πρώτα τη συλλογιστική τους πορεία.

• Ο πολιτισμός και η καλλιέργεια της ανθρωπότητας πάνω σε τούτον τον πλανήτη είναι αδιάσπαστα δεμένα με την ύπαρξη του Άρειου.
• Η εξαφάνιση ή μείωση της δύναμης του Άρειου θα οδηγήσουν σε μια επιστροφή πάνω σ’ αυτή τη γη των σκοτεινών πέπλων της εποχής των βαρβάρων.
• Άρα, αυτοί που απειλούν με εξαφάνιση ή μείωση της δύναμης του Άρειου είναι εχθροί του πολιτισμού και της καλλιέργειας της ανθρωπότητας.

• Οι Άρειοι, ως ανώτερος λαός αποτελούν την πιο αντιπροσωπευτική απεικόνιση του Κυρίου.
• Κάποιοι λαοί δεν αποδέχονται την ανωτερότητα των Αρείων.
• Άρα αυτοί οι λαοί (που δεν αποδέχονται την ανωτερότητα των Αρείων) βρίζουν το Δημιουργό και βοηθούν στο να χαθεί ο παράδεισος.

= Αυτοί οι λαοί είναι ασεβείς, μας απειλούν, άρα στο όνομα του Κυρίου πρέπει να αφανιστούν / και ο ίδιος ο Θεός επικροτεί τον αφανισμό τους.

• Η ρατσιστική θεωρία αναφέρεται και στηρίζεται στην πιο βαθιά θέληση της φύσης.
• Η πιο βαθιά θέληση της φύσης οδηγεί στην πρόοδο μέσω της εκλογής.
• Έτσι, μια μέρα χάρη στη ρατσιστική θεωρία, μια καλύτερη ανθρωπότητα θα κατακτήσει αυτο τον κόσμο

= Οι εκφραστές της ρατσιστικής θεωρίας αποκτούν το δικαίωμα να θέσουν σε εφαρμογή την πιο βαθιά θεληση της φύσης, άρα να αφανίσουν κάποιους λαούς, για να οδηγήσουν την ανθρωπότητα στην πρόοδο

• Η ρατσιστική θεωρία δίνει προεξάρχουσα θέση στις διάφορες πρωταρχικές ράτσες της ανθρωπότητας και αναγνωρίζει την διαφοροποίηση και την αξία τους λίγο ή πολύ μεγαλύτερη.
• Η αιώνια θέληση που κυβερνά τον κόσμο παραχωρεί τη νίκη στον καλύτερο και στον πιο δυνατό και δέχεται την υποταγή των κακών και των αδύναμων.
• Γι αυτό και η ρατσιστική θεωρία έχει υποχρέωση να παραχωρεί τη νίκη στον καλύτερο και στον πιο δυνατό και να δέχεται την υποταγή των κακών και των αδύναμων.

Διαβάστε από το βιβλίο σας (σελ. 78-79) το απόσπασμα του κειμένου το οποίο στηρίζεται στους πιο πάνω “συλλογισμούς”, ώστε να συζητήσετε πώς και γιατί ο δημιουργός του χρησιμοποιεί άλλους τρόπους και μέσα πειθούς, ώστε να πείσει για την αλήθεια του λόγου του.

Αφού διαβάσετε το κείμενο της Α. Φραγκουδάκη (σελ. 83), να συζητήστε ποια μέσα χρησιμοποιεί η προπαγάνδα, για να εξαπατήσει, να παραπλανήσει το δέκτη της.

Στη συνέχεια, να προσπαθήσετε να ανασκευάσετε τα πιο πάνω επιχειρήματα 

Παραδείγματα και ασκήσεις: Βαλεντίνα Σαλτέ, Φιλόλογος