ΛΑΝΙΤΕΙΟ ΛΥΚΕΙΟ

ΚΟΙΝΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ

ΣΧΟΛ. ΧΡΟΝΙΑ: 2018-2019

ΤΑΞΗ: Γ ΛΥΚΕΙΟΥ    - 7 Φεβρουαρίου 2019                                            

Διάρκεια διαγωνίσματος: 90΄

Το εξεταστικό δοκίμιο αποτελείται από δύο (2) ΜΕΡΗ.

Να απαντήσετε σε ΟΛΑ τα ερωτήματα.

Απαγορεύεται η χρήση διορθωτικού υλικού.

Όλες οι απαντήσεις να δοθούν στα φύλλα απαντήσεων που σας δόθηκαν

Να γράψετε το ονοματεπώνυμό σας και το τμήμα σας στα φύλλα απαντήσεων

ΜΕΡΟΣ Α΄: ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ                                    (ΜΟΝΑΔΕΣ 30)

Η Ευρωπαϊκή Ένωση σήμερα και η πορεία προς το 2020

Το 2010 το όραμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης θόλωσε κάτω από την πρωτόγνωρη, διεθνή οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση, τη χειρότερη ίσως των τελευταίων δεκαετιών που έπληξε την Ευρώπη. Η οδυνηρή πραγματικότητα υπερκέρασε κάθε πολιτική πρόβλεψη και προγραμματισμό και κλόνισε το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Όχι μόνο γιατί, ως ένα βαθμό, ανέτρεψε ό,τι είχε επιτευχθεί σε οικονομική πρόοδο και κοινωνική συνοχή, αλλά πρωτίστως γιατί έφερε στην επιφάνεια τις εγγενείς διαρθρωτικές αδυναμίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η οικονομική ευρωζώνη. Τα οφέλη και η δυναμικότητα της μέχρι πρότινος ανάπτυξης εξασθένησαν, η βιομηχανική παραγωγή συρρικνώθηκε, το ΑΕΠ μειώθηκε, οι πιέσεις προς τα κάτω σε αμοιβές και ημερομίσθια αυξήθηκαν και τα ποσοστά ανεργίας επανέκαμψαν σε διψήφια νούμερα, εντείνοντας την αβεβαιότητα, την ανασφάλεια, το φόβο για το χειρότερο.

Χωρίς να αγνοεί τις αδυναμίες της πορείας προς το 2010 και παρά τις τρέχουσες συγκυρίες, η «Ευρώπη 2020» θέτει ακόμα υψηλότερους στόχους, προσβλέποντας σε μια νέα ανοδική πορεία ευημερίας, σε μια «βιώσιμη ανάκαμψη». Δεν είναι μόνο τα περιορισμένα δημοσιονομικά περιθώρια ελιγμών, οι δημογραφικές προκλήσεις, λόγω της γήρανσης πληθυσμού, που απειλούν την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας και τη βιωσιμότητα των κοινωνικών μας προτύπων, ούτε μόνο οι οξυνόμενες προκλήσεις από τις κλιματικές αλλαγές και την αύξηση της ενεργειακής εξάρτησης. Είναι ακόμα οι κοινωνικές προκλήσεις, με την ένταση των μεταναστευτικών ρευμάτων, τον κοινωνικό αποκλεισμό, την ένδεια των παιδιών.

Είναι προφανές ότι το διακύβευμα απαιτεί συντονισμένη ευρωπαϊκή δράση, όπως και την κατανόηση και τον ενστερνισμό του από την κοινωνία των πολιτών. Όμως η κρίση έφθειρε την ευρωπαϊκή ιδέα που δείχνει να χάνει τη λάμψη της. Ο ευρωσκεπτικισμός κέρδισε έδαφος, προβάλλοντας τη δικαίωση του ρεαλισμού του. Όσοι πιστεύουν στους ενοποιητικούς ευρωπαϊκούς θεσμούς και στην ενίσχυσή τους αγωνιούν για τη συνεχώς αυξανόμενη αποξένωση των πολιτών, που στέκονται αδιάφοροι και δύσπιστοι, αν όχι καχύποπτοι, απέναντι στην ενωμένη Ευρώπη και στα όσα το αύριο επιφυλάσσει γι΄αυτούς. Ερωτήματα που δύσκολα επιδέχονται πειστικές απαντήσεις φορτίζουν την ατμόσφαιρα. Είναι δυνατόν η ΕΕ να ανακάμψει και να αυξήσει τα επίπεδα ευημερίας της; Είναι δυνατόν να προστατεύσει και να αναδείξει τις αξίες και τα συμφέροντα της Ευρώπης; Σύμφωνα με τη νέα Στρατηγική η απάντηση είναι θετική και το ανθρώπινο δυναμικό συνιστά το κύριο στρατηγικό μέσο για την ευόδωση του εγχειρήματος.

Για την ανάκτηση της εμπιστοσύνης στους ευρωπαϊκούς θεσμούς θα ήταν σκόπιμο να αναζητηθούν ανιδιοτελή κίνητρα. Χρειάζεται ένα νέο έναυσμα, μια ιδέα που θα καταστήσει εκ νέου αισθητή τη δύναμη έλξης της Ένωσης, θα εμπνεύσει, θα βοηθήσει να συνειδητοποιήσουμε το γεγονός ότι είμαστε η Ένωση των 27, με κοινά σύνορα, ισχυρό νόμισμα, κοινούς πολιτικούς θεσμούς και ότι έχουμε ανάγκη κοινής πορείας για να ανταποκριθούμε στις παγκόσμιες οικονομικές προκλήσεις, που δεν αντιμετωπίζονται με εθνικισμό, ούτε με λαϊκισμό. Η επιλογή μιας μοναχικής, εσωστρεφούς πορείας, έξω από την πορεία της ηπείρου, αποτελεί σφαλερή ψευδαίσθηση που προϊδεάζει για ελλείμματα και κινδύνους.

Ουδείς αμφισβητεί ότι η πορεία προς την Ευρωπαϊκή ενοποίηση δεν στηρίχθηκε μόνο στα υλικά αγαθά, ούτε εμπνεύστηκε μόνο από αυτά. Είναι συνεπώς εύλογο πως, και στη σημερινή κρίσιμη καμπή, το ενδιαφέρον των πολιτών για την ευρωπαϊκή ιδέα και η ταύτισή τους με αυτήν δεν μπορεί να αναβιώσει μόνο με επισφαλείς οικονομικές προσδοκίες, χωρίς αξιολογικό προσανατολισμό. Έχουμε ανάγκη του συνδετικού κρίκου που θα αγγίξει τον κάθε πολίτη και θα τον φέρει κοντά στον απρόσωπο, ουσιαστικά άγνωστο για τους πολλούς, κινητήριο μηχανισμό των Βρυξελλών.

Το όραμα της Ενωμένης Ευρώπης, χωρίς νικητές και ηττημένους, χωρίς αποκλεισμούς, ανισότητες και διακρίσεις, αυτό που καθοδήγησε τους εμπνευστές της, μπορεί να ξαναβρεί το θάμβος και τις ρίζες του σε ηθικές αξίες που δεν αποτιμώνται με οικονομικούς δείκτες, ούτε διαπνέονται από ψυχρή λογική και ωφελιμιστικές εκτιμήσεις. Τέτοιος τομέας με ανθρωπιστική διάσταση, με συμβολικής σημασίας δοξασίες, παραδόσεις και αρχές που αγγίζουν τον άνθρωπο, είναι αυτός του Πολιτισμού, καταλύτης που στήριξε την ευρωπαϊκή πορεία από τα βάθη του χρόνου. Ενθαρρυντική η ομολογία του Jean Monnet πως, αν μπορούσε να ξεκινήσει εκ νέου την Ευρώπη, θα ξεκινούσε από τον Πολιτισμό.

Αλεξάνδρα Βλαντού, Η Ευρωπαϊκή Ένωση σήμερα και η πορεία προς το 2020. (Ιανουάριος 2011) (Από το διαδίκτυο, διασκευασμένο απόσπασμα)

Α.Ι. ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΚΑΙ ΜΟΡΦΗΣ              (ΜΟΝΑΔΕΣ 30)

A.Ι.1. Να γράψετε περίληψη του κειμένου, έκτασης περίπου 130 λέξεων. Το κείμενό σας πρόκειται να δημοσιευτεί στην ιστοσελίδα του σχολείου σας.

(μονάδες 8)

Α.Ι.2. Να αναφέρετε έναν (1) τρόπο ανάπτυξης της πρώτης παραγράφου, τεκμηριώνοντας την απάντησή σας.

(μονάδες 2)

Α.Ι.3. Να γράψετε έναν (1) τρόπο πειθούς που χρησιμοποιεί η συγγραφέας στην τρίτη παράγραφο και ένα μέσο πειθούς με το οποίο επιτυγχάνεται.

Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με στοιχεία από το κείμενο.

(μονάδες 3)

Α.Ι.4. Να εντοπίσετε στη 2^η παράγραφο του κειμένου και να γράψετε τρεις (3)  παράγοντες που θέτουν σε κίνδυνο τη βιώσιμη ανάκαμψη της Ευρώπης, η οποία επιχειρείται με τη στρατηγική «Ευρώπη 2020».

(μονάδες 3)

Α.Ι.5. Η συγγραφέας στην έκτη παράγραφο αναφέρει: «Το όραμα της Ενωμένης Ευρώπης, χωρίς νικητές και ηττημένους, χωρίς αποκλεισμούς, ανισότητες και διακρίσεις, αυτό που καθοδήγησε τους εμπνευστές της, μπορεί να ξαναβρεί το θάμβος και τις ρίζες του σε ηθικές αξίες που δεν αποτιμώνται με οικονομικούς δείκτες, ούτε διαπνέονται από ψυχρή λογική και ωφελιμιστικές εκτιμήσεις».

Να εξηγήσετε με δικά σας λόγια, σε 80-100 λέξεις, την πιο πάνω θέση του κειμένου. Στη συνέχεια, να αναφέρετε δύο (2) ηθικές αξίες με τις οποίες μπορεί να υλοποιηθεί το όραμα της Ενωμένης Ευρώπης.

(μονάδες 4)

Α.Ι.6. Να ξαναγράψετε τις παρακάτω φράσεις, αντικαθιστώντας καθεμία από τις υπογραμμισμένες λέξεις με μία συνώνυμή της, χωρίς να αλλάξετε τον γραμματικό και τον συντακτικό της τύπο:

α) την ένδεια των παιδιών

β) και τον ενστερνισμό του

γ) ψευδαίσθηση που προϊδεάζει για ελλείμματα και κινδύνους

(μονάδες 3)

Α.Ι.7. Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμία από τις πιο κάτω λέξεις, που σημειώνονται στο κείμενο με έντονα γράμματα, χωρίς να αλλάξετε τον γραμματικό τύπο των λέξεων.

(α) εγγενείς                (β) οξυνόμενες         (γ) αποξένωση

(μονάδες 3)

Α.Ι.8. Να γράψετε στα φύλλα απαντήσεων και να συμπληρώσετε τον πιο κάτω πίνακα παραγώγων:

ΡΗΜΑ	ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ	ΕΠΙΘΕΤΟ
	τα οφέλη
επιφυλάσσει
αμφισβητεί
	προσδοκίες

(μονάδες 4)

ΜΕΡΟΣ Β΄ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ                                                           (ΜΟΝΑΔΕΣ 30)

Β1. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Γιάννης Ρίτσος, «Αποχαιρετισμός» (απόσπασμα)

(Ο Γρηγόρης ΑΥΞΕΝΤΙΟΥ  αποκλεισμένος στη σπηλιά της Μονής Μαχαιρά, μονολογεί ).

Όλο ετοιμάζουμαι να φύγω. Όλο σας αποχαιρετώ, κι ακόμα

στέκω

σα κάτι νάχω να προστέσω ακόμα στον κόσμο. Σα νάχω

να προσφέρω λίγη ακόμα ευτυχία σε σας απ’ το μεδούλι μου.

Θυμάμαι –

καλοκαιριάτικο σούρουπο ήταν –
σταμάτησα τ’ αμάξι μπροστά σε μια καλύβα. Διψούσα.

Μια μαυροφορεμένη γριά με φίλεψε με το κανάτι δροσερό νερό.

«Φχαριστώ γιαγιά», της είπα. «Καλή λευτεριά, γιε μου», από

-κρίθηκε.
«Καλή λευτεριά, γιαγιά» της ξανάπα – κ’ ένιωσα πως της την

χρωστάω.

Μού’ βγαλε το κασκέτο και μου σφούγγισε με το χέρι της το

κούτελό μου. (Ξέρετε,

κι οι γριές μπορούνε να χαμογελάνε.) Τη λευτεριά το λοιπόν ο

καθένας μας τήνε χρωστάει σ’ όλους.

Μια λευτεριά μονάχα για τον ένα δε φελάει σε τίποτα (αν

υπάρχει ).
Τίποτα δεν είναι μήτε για τον ίδιον. «Άντε γεια σου γιαγιά.

Καλή λευτεριά, το λοιπόν» –

κι έτριψα λίγο τα μάτια μου – έπεφτε κιόλας γαλανό το θάμπος

της βραδιάς, δεν καλόβλεπα.

[…]

Κι έλεγα μέσα μου: δε φτάνει το τραπέζι, μήτε κάμποσος παράς

στην τσέπη,

μήτε το ψωμί και το φιλί, – δε φτάνει.

Ο άνθρωπος είναι πιο τρανός απ’ την καθημερινή την έγνοια του.

Κι έλεγα πάλι που ο άνθρωπος αρχίζει την έγνοια του για

το ψωμί

Κι όλο τραβάει πιο πέρα απ’ τη σκλαβιά του,

από σκλαβιά σε σκλαβιά, από ξεσκλάβωμα σε ξεσκλάβωμα,

απ’ το ξεσκλάβωμα της πατρίδας στο ξεσκλάβωμα του κόσμου,

ώσπου να νιώσει, μπαίνοντας ίσα στον ουρανό,

ν’ αχνίζει το φεγγάρι στον κόρφο του,

ώσπου να κλάψει μια νύχτα από αγάπη για όλο τον κόσμο. Έτσι

άφησα

σ’ ένα χαντάκι τ’ αμάξι μου. Πήρα τ’ όπλο. Κι ανέβηκα στο

βουνό.

[…]

ΑΘΗΝΑ, Μάρτης 1957, Ποιήματα Γ΄

Ερώτηση Β1

Β1.1. Να αναφέρετε και να σχολιάσετε το περιστατικό που συνέβαλε στη συνειδητοποίηση του χρέους του ήρωα απέναντι στην πατρίδα του, όπως φαίνεται στους στίχους «Όλο ετοιμάζουμαι να φύγω… δεν καλόβλεπα».

 (μονάδες 6)

Β1.2. Χαρακτηριστικό της ποίησης του Γιάννη Ρίτσου είναι ο αποφθεγματικός λόγος. Να εντοπίσετε τους αποφθεγματικούς στίχους στο απόσπασμα «Όλο ετοιμάζουμαι να φύγω… δεν καλόβλεπα» και να τους εξηγήσετε.

(μονάδες 6)

Β1.3 Στους τελευταίους στίχους («Κι έλεγα μέσα μου … βουνό») διαγράφεται η ανελικτική αγωνιστική πορεία του ήρωα. Να εντοπίσετε και να εξηγήσετε τα στάδια αυτής της πορείας με αναφορά στους σχετικούς στίχους.

(μονάδες 8)

ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Κώστας Μόντης, ΤΡΑΓΟΥΔΙ  ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΑΔΕΛΦΟ ΜΑΣ (απόσπασμα)

Να πάρουμε μια σταγόνα απ᾽ το αίμα σου

να καθαρίσουμε το δικό μας,

να πάρουμε μια σταγόνα απ᾽ το αίμα σου

να μπολιάσουμε το δικό μας,

να πάρουμε μια σταγόνα απ᾽ το αίμα σου

να βάψουμε το δικό μας

να μη μπορέσει πια ποτέ

να το ξεθωριάσει ο φόβος.

Να πάρουμε το τελευταίο σου βλέμμα

να μας κοιτάζει να μην ξεστρατίσουμε,

να πάρουμε την τελευταία σου εκπνοή

να ᾽χουμε οξυγόνο ν᾽ αναπνέουμε

χιλιάδες χρόνια,

να πάρουμε τις τελευταίες σου λέξεις

να ᾽χουμε να τραγουδάμε

ανεξάντλητα εμβατήρια για τη λευτεριά…

 «Στιγμές», 1958

Ερώτηση Β2

Β2.1 (α) Να εντοπίσετε και να γράψετε ποιο είναι το ποιητικό υποκείμενο στο ποίημα Αποχαιρετισμός και ποιο στο ποίημα Τραγούδι για το μεγάλο αδελφό μας.

(μονάδες 4)

Β2.1 (β) Τι επιτυγχάνεται με την επιλογή του συγκεκριμένου ποιητικού υποκειμένου στο κάθε ποίημα;

(μονάδες 6)

ΤΕΛΟΣ ΓΡΑΠΤΟΥ