Διαγωνισμός Δοκιμίου Ελληνικής Πρεσβείας 2018-19


Ο διαγωνισμός θα διεξαχθεί την Πέμπτη, 31η Ιανουαρίου 2019 (10.30 – 13.30 π.μ.)

Το θέμα θα κινηθεί πάνω στους άξονες που σας δόθηκαν με τη σχετική εγκύκλιο του ΥΠΠ. Η ανάπτυξη του θέματος πρέπει να στηριχθεί στο ακριβές θέμα που θα σας δοθεί τη μέρα του διαγωνισμού.


Γενικό Θέμα: «Κύπρος - Ελλάδα - Ευρώπη - Κόσμος (Ευρωπαϊκή Ενοποίηση - Παγκοσμιοποίηση): Σύγχρονες προκλήσεις και η θέση του Ελληνισμού»

 

Βασικές πτυχές / άξονες του θέματος που δόθηκαν με την εγκύκλιο του ΥΠΠ:

· Σύγχρονες προκλήσεις: προσφυγικό, άνοδος εθνικιστικών κινημάτων, αποσχιστικά φαινόμενα, οικονομική κρίση κ.λπ.
·      Διασφάλιση της πολιτισμικής ταυτότητας του Ελληνισμού.

Από τα πιο πάνω εγείρονται, μεταξύ άλλων, και τα ακόλουθα ερωτήματα προς συζήτηση και προβληματισμό:

-          Ποια είναι η σύγχρονη ευρωπαϊκή κοινωνία στο πλαίσιο της παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας;
-          Ποιες προκλήσεις αντιμετωπίζει η Ευρώπη (περιλαμβανομένης της Ελλάδας και της Κύπρου ή ιδιαίτερα η Ελλάδα και/ή η Κύπρος) και πώς ανταποκρίνεται σε αυτές; Αν και δόθηκαν κάποιες προκλήσεις (προσφυγικό, άνοδος εθνικιστικών κινημάτων, αποσχιστικά φαινόμενα / π.χ. Brexit, οικονομική κρίση / τέταρτος κόσμος) το κ.λπ. υπονοεί ότι μπορεί να υπάρξουν και άλλες πτυχές (π.χ. διάσωση του πλανήτη, ευρωπαϊκή κοινωνική συνοχή σε κοινωνικές πολυπολιτισμικές, προστασία των δημοκρατικών ιδεωδών, διαφύλαξη της ευρωπαϊκής ταυτότητας, αντιμετώπιση της ριζοσπαστικοποίησης και του φονταμανταλισμού, της τρομοκρατίας αλλά και της ξενοφοβίας και του ρατσισμού).
-          Πού οφείλεται η ανθρωπιστική κρίση της εποχής μας, ποιες οι συνέπειές της και πώς μπορεί να απαμβλυνθεί; Πού οφείλεται η αδυναμία της Ευρώπης να αντιμετωπίσει μέσα από μια ολοκληρωμένη πολιτική το προσφυγικό πρόβλημα και τη συναφή έξαρση του εθνικισμού και της ξενοφοβίας, αλλά και τη ριζοσπαστικοποίηση των νέων Ευρωπαίων;
-          Γιατί η εποχή μας απαιτεί από τους νέους ανθρώπους να εμπνευστούν από τη διαχρονική προσφορά του ελληνικού πολιτισμού και να καλλιεργήσουν το ελεύθερο, δημοκρατικό και αγωνιστικό ήθος των προγόνων τους, την αγάπη για την πατρίδα παράλληλα με το σεβασμό στον συνάνθρωπο, την ανθρωπιά, την πίστη στον άνθρωπο ως ον σκεπτόμενο και λογικό, την αλληλεγγύη, την ισότητα, τη συναδέλφωση;
-          Ποια είναι η θέση της Ελλάδας μέσα στην ευρωπαϊκή οικογένεια σήμερα; Τι μπορεί να κάνει για να αναβαθμίσει τη θέση της, αφού τα τελευταία χρόνια έχει χάσει την εμπιστοσύνη των ευρωπαίων εταίρων της;
-          Πώς μπορεί να διαφυλαχθεί η πολιτισμική ταυτότητα του Ελληνισμού;
-          Ποια είναι η πολιτισμική ταυτότητα του Ελληνισμού και πού στηρίζεται; (Αξίες Ελληνισμού, αρχαιοελληνική παρακαταθήκη, παράδοση, διαχρονικοί αγώνες, δημοκρατική πολιτότητα, ...)
-          Κινδυνεύει σήμερα αυτή η ταυτότητα; Αν ναι, γιατί;
-          Πώς θα διαφυλαχθεί; παιδεία, πολιτισμός, θεσμοί, πνευματικοί άνθρωποι, ...
-          Γιατί είναι σημαντικό για τον Ελληνισμό να διαφυλαχθεί η ταυτότητά του;
-          Γιατί η εποχή μας απαιτεί τη διατήρηση της εθνικής και πολιτισμικής μας ταυτότητας, στο πλαίσιο του διεθνισμού, της πολυπολιτισμικότητας και της πολυμορφίας; Ποια στοιχεία της εθνικής – πολιτισμικής ταυτότητας είναι αναγκαία να διατηρηθούν, ώστε ο Ελληνισμός να μπορέσει να ανταποκριθεί στις προκλήσεις της εποχής μας;
-          Γιατί είναι σημαντικό για την Ευρώπη να διατηρήσει τις αξίες που του κληροδότησε ο αρχαίος κόσμος / ο Ελληνισμός;
-          Ποιο ρόλο μπορεί να διαδραματίσει η παιδεία (των Ελλήνων, των Ευρωπαίων), για τη διατήρηση της ταυτότητας; (Η εκπαίδευση ως παράγοντας διαμόρφωσης του ενεργού, υπεύθυνου και ελεύθερου πολίτη)
-          Ποιες πρέπει να είναι οι προτεραιότητες της εκπαίδευσης σήμερα; Ποιες μεταρρυθμίσεις πρέπει να γίνουν στα εκπαιδευτικά συστήματα της Κύπρου, της Ελλάδας, της Ευρώπης, ώστε να διαμορφώσουν τον ενεργό, υπεύθυνο και ελεύθερο πολίτη; Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του πολίτη αυτού;
-          Πώς μπορεί να ενδυναμωθεί η ιστορική γνώση και μνήμη, ώστε να αποτελέσει ακρογωνιαίο λίθο για τη διατήρηση της εθνικής και πολιτισμικής ταυτότητας στην εποχή της παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας μέσα σε πνεύμα υγιούς εθνισμού, πολυπολιτισμικών κοινωνιών και δημοκρατίας ;
-          Ποιες είναι οι πανανθρώπινες αξίες και ιδανικά που πρέπει να χαρακτηρίσουν τον ευρωπαίο και τον παγκόσμιο πολίτη; Πώς μπορούν να καλλιεργηθούν; Ποια είναι η διαχρονική σχέση ανάμεσα στις πανανθρώπινες αξίες και τον ελληνικό πολιτισμό ;
-          Γιατί σήμερα απαιτείται η στροφή στις πανανθρώπινες αξίες; Από ποιους παράγοντες απειλούνται;
-          Πώς ο Ελληνισμός μπορεί να συμβάλει στην υιοθέτηση αυτών των αξιών στο σύγχρονο ευρωπαϊκό και παγκόσμιο γίνγεσθαι;
-          Ποια η σημασία της ευρωπαϊκής πολιτικής σκέψης, των διδαγμάτων της ιστορίας και των αξιών της παιδείας για την αντιμετώπιση του προσφυγικού ζητήματος, για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, για τη διαφύλαξη και την ενίσχυση της δημοκρατίας, για την εμπέδωση των δημοκρατικών αρχών και τη διατήρηση της ειρήνης και της κοινωνικής συνοχής, και συνεπώς για την κοινωνική και οικονομική πρόοδο και ευημερία της ευρωπαϊκής οικογένειας σε μια περίοδο οξυμένης κρίσης (κρίσης όχι μόνο οικονομικής, αλλά και ηθικής και κοινωνικής), σε μια εποχή που πλήττονται οι κοινωνικές ανθρωπιστικές αξίες, ενισχύεται ο ατομικισμός έναντι του συλλογικού καλού, οξύνεται η ξενοφοβία, ο εθνικισμός, ο ρατσισμός, ο φονταμανταλισμός. Σε μια εποχή που η ριζοσπαστικοποίηση των νέων στην Ευρώπη καταστρέφει εκ των έσω το ευρωπαϊκό οικοδόμημα που στηρίχθηκε στο σεβασμό απέναντι στη διαφορετικότητα, στην πολυπολιτισμικότητα, την πολυμορφία, την πολυγλωσσία και τις αρχές της δημοκρατίας.
-          Ποιο ρόλο μπορεί να διαδραματίσει ο ελληνικός πολιτισμός, η ανθρωπιστική παιδεία και η ευρωπαϊκή πολιτική σκέψη στη διάπλαση δημοκρατικών πολιτών, που θα μπορούν να ζήσουν και να δραστηριοποιηθούν σε ένα σύγχρονο πολυπολιτισμικό περιβάλλον;
-          Τι μπορεί να κάνει ο νέος σήμερα, ως ενεργός πολίτης της χώρας του αλλά και ως ενεργός Ευρωπαίος πολίτης, για να συμμετέχει στα κοινά και να συνδράμει στην αντιμετώπιση των προκλήσεων που προαναφέρθηκαν; (Μην ξεχνάτε πως φέτος έχουμε Ευρωεκλογές)
-          ............



Πώς θα ανταποκριθείτε στο θέμα που θα σας δοθεί:
1.    Θα διαχωρίσετε τα δεδομένα από τα ζητούμενα, για να μπορέσετε να επιλέξετε (α) ποιες πτυχές του θεματικού κύκλου «Κύπρος – Ελλάδα – Ευρώπη – Κόσμος» θα αναπτύξετε με έμφαση, ποιες θα θίξετε ως δευτερεύουσες ή ως βάση για την τεκμηρίωση των απόψεών σας και ποιες δε θα αναφέρετε καθόλου και (β) την πορεία που θα ακολουθήσετε για την ανάπτυξη του προβληματισμού και την επιχειρηματογία σας, ώστε η σκέψη σας να ξετυλίγεται φυσικά και αβίαστα και η διασύνδεση των ιδεών σας να χαρακτηρίζεται από συνοχή.
2.    Είναι καλό, προτού αρχίσετε, να κάνετε ένα σύντομο σχεδιάγραμμα (μόνο λέξεις κλειδιά), ώστε να έχετε ένα οδοδείκτη για τη συγγραφή του δοκιμίου σας.

Από τις προαναφερθείσες πτυχές του θέματος, αλλά και γενικότερα από τον θεματικό κύκλο «Κύπρος-Ελλάδα- Ευρώπη-Κόσμος» διαφαίνονται τα εξής δεδομένα (στον άξονα της συγχρονίας και της διαχρονίας), κάποια από τα οποία μπορείτε να θίξετε με συντομία, αναλόγως των ζητουμένων του θέματος – εάν δεν αναφέρονται στον εκθεσιότιτλο – ή θα συζητήσετε (πιθανόν ως βάση για τον προβληματισμό σας), κάπως πιο εκτεταμένα, εάν γίνεται σχετική αναφορά στον τίτλο (αναλόγως της σημασίας που θα τους δοθεί). Θα επιλέξετε αν και τι θα αξιοποιήσετε από τα πιο κάτω, αναλόγως των παραμέτρων του συγκεκριμένου θέματος:
Α. Ποια είναι η Κύπρος, η Ελλάδα, η Ευρώπη, ο κόσμος σήμερα;
1.    Η παγκοσμιοποίηση και οι αρνητικές συνέπειές της στους πολίτες σε σχέση και με τις πολιτικές λιτότητας και την οικονομική κρίση στην Ευρώπη (Οι οικονομικοί δείκτες αντικατέστησαν την αξία της ζωής. Η επιβολή των ισχυρών στους αδυνάτους - «νέα αυτοκρατορική εποχή». Μονομερής ανάπτυξη, ατομικισμός, η παγκόσμια και η ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή θέτει οικονομικές προτεραιότητες που πλήττουν τους πολίτες, λαμβάνονται μέτρα λιτότητας εις βάρος των ανθρώπων. Αύξηση του τέταρτου κόσμου: νησίδες αφθονίας σε πελάγη δυστυχίας, υψηλά ποσοστά ανεργίας, νέα μεταναστευτικά ρεύματα - πολυπολιτισμική κοινωνία χωρίς συνοχή – κοινωνία σε κρίση – βίαιες εξεγέρσεις – φόβος ανησυχία για το μέλλον – απαισιοδοξία / αδιέξοδα των νέων). Οι Ευρωπαίοι πολίτες βγαίνουν πλέον στους δρόμους και απαιτούν μέτρα για αναβάθμιση του βιοτικού τους επιπέδου. Οι κυβερνήσεις απαντούν με αντίμετρα. Αδυναμία επαρκούς αντιμετώπισης των οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων που προκαλεί η παγκοσμιοποίηση και «η νέα τάξη πραγμάτων».
2.    Εστίες συγκρούσεων και πολέμου σήμερα που αποδεικνύουν την αναλγησία των ισχυρών, τα τραγικά θύματα της εξουσιαστικής μανίας του ανθρώπου και των συμφερόντων των δυνατών, το μάταιο και το παράλογο των πολέμων, την ύβρη των ανθρώπων όταν αποκτούν δύναμη, τις τραγικές συνέπειες για το παρόν και το μέλλον, τα νέα αδιέξοδα που προκαλούν οι συνθήκες πολέμου, τις συνέπειες στον υλικό και ψυχικό βίο, τα τραύματα που δύσκολα επουλώνονται με όλες τις συνέπειές τους για το μέλλον.
3.    Κύματα προσφύγων επιχειρούν να φτάσουν μέσω ξηράς ή θαλάσσης στην Ευρώπη, για να γλυτώσουν από τις πολεμικές συγκρούσεις στη χώρα τους. Καθημερινά, εδώ και μερικά χρόνια, διαβάζουμε στις εφημερίδες για τις βάρκες που βυθίζονται, παίρνοντας στο βυθό δεκάδες ανθρώπους, ανάμεσά τους μικρά παιδιά, αποκαλύπτοντας την υποκρισία του «ανθρωπιστικού» πολιτισμού μας. Από την άλλη, πράξεις ανθρωπιάς καταγράφονται για τη διάσωση των προσφύγων, πράξεις αλληλεγγύης. Οι πρόσφυγες συνήθως καταλήγουν σε στρατόπεδα βοήθειας και τα κράτη-μέλη αδυνατούν να υιοθετήσουν μια ολοκληρωμένη πολιτική για το θέμα. Η Ελλάδα, μαζί με την Ιταλία, βρίσκεται ανάμεσα στις πρώτες χώρες υποδοχής προσφύγων, λόγω της γειτνίασής της με τις χώρες προέλευσής τους. Οι πρόσφυγες συνήθως πλησιάζουν στις ακτές των νησιών της Ελλάδας. Η ΕΕ δεν παρέχει επαρκή στήριξη στην Ελλάδα για να παρέχει την ανθρωπιστική βοήθεια που απαιτείται. Πολλές ευρωπαϊκές χώρες δεν δέχονται στη συνέχεια τους πρόσφυγες, και η εγκατάστασή τους σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες παραμένει σε εκκρεμότητα. Η ΕΕ δεν μπορεί να αντιμετωπίσει με ολοκληρωμένη πολιτική το προσφυγικό και το μεταναστευτικό πρόβλημα.
4.    Τα μεταναστευτικά και τα μαζικά προσφυγικά ρεύματα προς την Ευρώπη εξαιτίας των πολεμικών συγκρούσεων κυρίως στην Ανατολική Μεσόγειο και της πολιτικής αστάθειας στη Μέση Ανατολή, επιφέρουν αλυσιδωτές συνέπειες: Αφενός ξενοφοβία, ρατσισμός, φόβος του άλλου, εκμετάλλευση, βία. Αφετέρου θρησκευτικός φονταμανταλισμός, φανατισμός, βία και τρομοκρατία, ριζοσπαστικοποίηση, ένταση στις σχέσεις χωρών της Δύσης και αραβικού κόσμου. Ανεπαρκή μέτρα και εγγενείς αδυναμίες της ΕΕ στην αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων.
5.    Τα αίτια των πολέμων (οικονομικά, πολιτικά, κοινωνικά) σήμερα δε διαφέρουν από αυτά που ανέφερε ο Θουκυδίδης (η τάση του ανθρώπου για εξουσία και δύναμη), τα οποία υποδαυλίζουν την ειρηνική συνύπαρξη των λαών με όλες τις τραγικές συνέπειες για όλη την ανθρωπότητα, η οποία βιώνει συνεχώς την απειλή της βίας και του πολέμου.
6.    Το φαινόμενο της έξαρσης των ακραίων εθνικιστικών τάσεων, του νεοναζισμού και του νεοφασισμού, που αποκτούν σταδιακά ολοένα και πιο ενισχυμένη πολιτική φωνή, εντός των δημοκρατικών θεσμών στις ευρωπαϊκές χώρες. Η αδυναμία της ΕΕ να αντιμετωπίσει αυτά τα φαινόμενα με τα μέσα της δημοκρατίας και του θεσμικού διαλόγου, με υγιή επιχειρηματολογία, με σωστό πολιτικό ήθος και με πολιτικές που θα πείσουν τους Ευρωπαίους πολίτες για το αγαθό της συνένωσης των λαών.
7.    Η αδυναμία της ΕΕ να πείσει τους πολίτες της για τα αγαθά της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Ο ευρωσκεπτικισμός που ενισχύεται από τον λαϊκισμό και οδηγεί σε τάσεις αποσχιστικές, με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Brexit στην Αγγλία. Η διάσπαση της ευρωπαϊκής συνοχής, η  εθνική απομόνωση και η ακραία μορφή της με την  απόσχιση χωρών ενδέχεται να οδηγήσει την Ευρώπη σε οικονομική αστάθεια, εμπεριέχει πολιτικούς κινδύνους, υποσκάπτει τα θεμέλια της ΕΕ, και μπορεί να την οδηγήσει σε νέες περιπέτειες.
8.    Οι προκλήσεις της πολυπολιτισμικής κοινωνίας. Ο πλούτος στον πολιτισμό, τις επιστήμες, τα γράμματα, τις τέχνες, η ανάγκη για διαπολιτισμικό διάλογο, η διεύρυνση των πνευματικών οριζόντων των ανθρώπων, η δυνατότητα κατάργησης των νοερών συνόρων που χωρίζουν τους ανθρώπους και «στενεύουν» τους ορίζοντες της σκέψης, η αξία του διεθνισμού.
9.    Η πολιτική, κοινωνική και ηθική κρίση στην Ελλάδα / Κύπρο/ Ευρώπη ως παράγοντας της οικονομικής κρίσης (πολιτική διαφθορά, ρόλος των ΜΜΕ, διαφθορά στις τάξεις ομάδων πολιτών). Ιδιοτέλεια και ανευθυνότητα των πολιτών, αποχή από τα κοινά, πνεύμα καταναλωτισμού, απαξίωσης της πολιτικής, απουσία ουσιαστικής παιδείας (βλ. Άρθρα Μπαμπινιώτη που πήρατε στο ΘΚ Παιδεία)
10.  Οι ιδιαιτερότητες της Ελλάδας / της Κύπρου (κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές) – και τα νέα οικονομικά δεδομένα που δημιούργησε στη χώρα η ηθική – κοινωνική και η οικονομική κρίση (οι πολιτικές λιτότητας, η ανεργία, η φτώχεια, η συρρίκνωση του βιοτικού επιπέδου) και ταυτόχρονα η διαφθορά στην δημόσια ζωή και η απαξίωση των θεσμών από στους πολίτες.
11.  Οι συνέπειές της κρίσης στους πολίτες της Κύπρου, της Ελλάδας, της Ευρώπης (φτώχεια, υψηλά ποσοστά ανεργίας ανάμεσα στους νέους, απελπισία, αδιέξοδα, κοινωνική περιθωριοποίηση, μετανάστευση,...) και στο σύνολο της κοινωνίας (διάσπαση κοινωνικής συνοχής, καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων απαξίωση της δημοκρατίας και των δημοκρατικών θεσμών, φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας, ατομικισμός, ωχαδελφισμός, αδιαφορία για τα κοινά, ή ακόμη βία, εγκληματικότητα, ιδεολογική σύγχυση, ακραίες ιδεολογίες που καταστρατηγούν τις αρχές της δημοκρατίας, νεοναζισμός, παρακράτος, τρομοκρατία, δαιμονοποίηση της πολιτικής, ευρωσκεπτικισμός, απόρριψη ευρωπαϊκού ιδεώδους, αλλά και η άκρατη απαισιοδοξία και ο φόβος για την καταστροφή του Ελληνισμού που συχνά οδηγούν σε εθνικιστικές υστερίες και υπερβολές εκ μέρους μερίδας των Ελλήνων / Ευρωπαίων, κάποτε μάλιστα εις βάρος των συνανθρώπων τους, Ελλήνων/Ευρωπαίων ή ξένων...)
12.  Οι αξίες πάνω στις οποίες στηρίχθηκε η ΕΕ: πίστη στην ισότητα, την ισονομία, την ισοπολιτεία, την ισηγορία, τη δικαιοσύνη, το διάλογο, τη δημοκρατία. Αξία στον άνθρωπο και σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα. Οι αξίες αυτές προέρχονται από τον Διαφωτισμό, ο οποίος συνέβαλε στην εδραίωση της πολιτικής σκέψης και των αξιών της Ευρώπης:. Πυρήνας του Διαφωτισμού: ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός, η φιλοσοφία, η λογική, η αθηναϊκή δημοκρατία και οι αξίες των Ελλήνων.
13.  Οι αξίες της Ευρώπης σήμερα: Σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα, στη δημοκρατία, την ισότητα, τη συνεργασία, το διάλογο, την ελευθερία. Πολιτισμική πολυμορφία και σεβασμός στις πολιτισμικές ιδιαιτερότητες και τις παραδόσεις του κάθε έθνους / κράτους. Ο διάλογος ως ειρηνικό μέσο επίλυσης των διαφορών, η συνεργασία, η συλλογικότητα και η αλληλεγγύη ως εχέγγυα της ειρήνης, της ανάπτυξης και της ευημερίας.

Ζητούμενα: Προκλήσεις της εποχής μας (για έξοδο από την κρίση/για αντιμετώπιση των πολλαπλών προβλημάτων της εποχής) – Εισηγήσεις
Ποιες αξίες απαιτεί η εποχή μας;
Αναλόγως των δεδομένων του θέματος και των θεμάτων που θα θίξετε στην τοποθέτηση του θέματος στο σύγχρονο κόσμο, θα αναφερθείτε στις ηθικές αξίες που χρειάζεται ο σύγχρονος άνθρωπος, και ιδιαίτερα ο νέος, ώστε να μπορεί να λειτουργεί ως πολίτης του τόπου μας και του κόσμου. (Βλ. Σημειώσεις για «αξίες»)
Ποιες μπορεί να είναι οι απαντήσεις σε αυτές τις προκλήσεις:
·         Η εκπαίδευση μπροστά στις προκλήσεις της εποχής μας. Τα ιδανικά του ελληνικού πολιτισμού ως διαχρονικός στόχος της ανθρωπιστικής παιδείας. Ποιο ρόλο καλείται να διαδραματίσει η ελληνική παιδεία σήμερα σε σχέση με τα προβλήματα που ταλανίζουν τη χώρα (και την Ευρώπη στο σύνολό της); Σύμφωνα με τα δεδομένα που αναφέρθηκαν προηγουμένως, ποιες αξίες πρέπει να μεταλαμπαδεύσει η παιδεία (αξίες ενεργού πολίτη) και ποιες δεξιότητες πρέπει να αναπτύξει στους νέους, ώστε (α) να βιώσουν την αξία του να αγωνίζονται για τα δίκαια του έθνους τους σε πνεύμα υγιούς εθνισμού και διεθνισμού, (β) να μπορέσουν να συνυπάρξουν με τους συνανθρώπους τους, να συνεργάζονται και να δημιουργούν σε ένα σύγχρονο πολυπολιτισμικό περιβάλλον, διατηρώντας παράλληλα τις δικές τους πολιτισμικές ιδιαιτερότητες, (γ) να λειτουργούν ως αλληλέγγυοι και δημοκρατικοί πολίτες, με ενεργό συμμετοχή στα κοινά, ανιδιοτέλεια και έγνοια για το σύνολο (εθνικό – κοινωνικό)
Αναγκαιότητα για στροφή της Εκπαίδευσης (στην Ελλάδα και στην Ευρώπη) προς τη διαμόρφωση του ηθικά και πνευματικά ελεύθερου ανθρώπου, του κριτικά σκεπτόμενου, που να αναλαμβάνει ως πολίτης τις ευθύνες που του αναλογούν, που να κάνει βίωμα την αξία της ελευθερίας, της διατήρησης της ταυτότητας σε πλαίσιο σεβασμού του «άλλου», των δικαιωμάτων και των ελευθεριών του κάθε πολίτη, της κοινωνικής συνοχής στις σύγχρονες πολυπολιτισμικές κοινωνίες (δείτε σημειώσεις για παιδεία)
·         Η ενδυνάμωση της πολιτισμικής ταυτότητας, μέσω της ιστορικής γνώσης και μνήμης. Η καλλιέργεια της ιστορικής μνήμης μέσα από τη γνώση της Ιστορίας, της επαφής με τα κορυφαία γεγονότα της ανθρώπινης και της εθνικής ιστορίας. Άντληση διδαγμάτων από την ιστορία. Η ιστορική μνήμη ως γονιμοποιός δύναμη της εθνικής συνείδησης και της αγωνιστικότητας για τη διατήρηση της αξιοπρέπειας και την προστασία της ελευθερίας μας ως Κύπριοι, ως Έλληνες, ως Ευρωπαίοι, ως πολίτες, για την υγιή λειτουργία της δημοκρατίας, για το σεβασμό και την κατοχύρωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
·         Απαιτούμενες αλλαγές στα εκπαιδευτικά συστήματα των κρατών (με επίκεντρο τον άνθρωπο και το ήθος του). Στροφή σε ανθρωποκεντρικό μοντέλο εκπαίδευσης. Σημασία στα ανθρωπιστικά μαθήματα και ιδιαίτερα στην Ιστορία, τη Φιλοσοφία, την Αρχαιογνωσία, τη Λογοτεχνία, που θα τον βοηθήσουν να καλλιεργήσει το ήθος, να εμβαθύνει στους προβληματισμούς του και να έρθει σε επαφή με τα κορυφαία έργα της σκέψης και της πνευματικής δημιουργίας, παράλληλα με τις θετικές επιστήμες που θα τον ασκήσουν στη Λογική και θα τον απομακρύνουν από τις δεισιδαιμονίες και τις προκαταλήψεις
·         Ζητούμενο και στόχος όλης της ευρωπαϊκής πολιτικής, μέσα από τις διάφορες πολιτικές της αποφάσεις και συστάσεις προς τα κράτη-μέλη, μέσα από τον πολιτισμό και την παιδεία, πρέπει να είναι η διάπλαση ενεργών δημοκρατικών πολιτών, κριτικά σκεπτόμενων, κοινωνικά ευαίσθητων και δημιουργικών πολιτών, ενεργά υπεύθυνων και δημοκρατικών, που να μπορούν να ανταποκριθούν στα νέα πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά δεδομένα της εποχής μας, με σεβασμό στα εθνικά, πολιτικά, ανθρώπινα και δημοκρατικά δικαιώματα, ώστε η δημοκρατία να μην αποτελεί επίφαση, να μη διατέθει απλώς πρόσοψη, αλλά να λειτουργεί ουσιαστικά προς όφελος όλων των πολιτών..
·         Παιδεία – θεσμοί – πνευματικοί άνθρωποι – οργανωμένα σύνολα της κοινωνίας των πολιτών, σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, όλοι οι Ευρωπαίοι πολίτες, πρέπει να στοχεύουμε στα εξής: στην ενίσχυση της ιστορικής γνώσης και συνείδησης, της εθνικής αξιοπρέπειας αλλά και του σεβασμού προς την αξιοπρέπεια των άλλων, την ενδυνάμωση της πολιτισμικής ταυτότητας και την υιοθέτηση των πανανθρώπινων αξιών στη ζωή, με απώτερο στόχο τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής, την υλοποίηση των εθνικών στόχων καθώς και του ευρωπαϊκού οράματος.
·         Ζητούμενο: Η διάπλαση ενεργών πολιτών, κριτικά σκεπτόμενων, κοινωνικά ευαίσθητων και δημιουργικών πολιτών,  που να μπορούν να ανταποκριθούν στα νέα οικονομικά και  κοινωνικά δεδομένα που προκάλεσε η οικονομική κρίση, με στόχο τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής και το σεβασμό στα πολιτικά, ανθρώπινα και δημοκρατικά δικαιώματα και την υλοποίηση των εθνικών στόχων.
·         Σε επίπεδο θεσμικών οργάνων της ΕΕ: σχεδιασμός μέσα από συμμετοχικές διαδικασίες και η υλοποίηση ευρωπαϊκών στρατηγικών για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που προαναφέρθηκαν.
·         Ο ελληνικός πολιτισμός και οι διαχρονικές του αξίες (πίστη και σεβασμός στον άνθρωπο, ενσυναίσθηση και ανθρωπιά, διάλογος, μέτρο, τόλμη και αυτοθυσία, αρετή, γενναιότητα, αγωνιστικότητα, μέτρο, προσήλωση στην προστασία της δημοκρατίας και της ισοπολιτείας, ελεύθερο ήθος, σεβασμός στον άγραφο νόμο, συμμετοχικότητα, αλληλεγγύη, υπευθυνότητα, κ.ά.) ως οδοδείχτης μιας νέας πορείας προς την εθνική, αλλά και την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.
·         Η ενεργός εμπλοκή των νέων στα κέντρα λήψης αποφάσεων, στους δημοκρατικούς θεσμούς, η κοινωνική συνοχή, η έννοια του ενεργού πολίτη, η ισότητα και ο σεβασμός των πολιτικών, ανθρώπινων και δημοκρατικών δικαιωμάτων, η αλληλεγγύη ως πυρήνας της κοινωνικής οργάνωσης, η Ευρώπη των πολιτών, η Ευρώπη της ειρήνης, του σεβασμού στις ιδιαιτερότητες των εθνών που την απαρτίζουν, στην ιστορία και τον πολιτισμό της
·         Αφύπνιση της κοινωνίας των πολιτών / αίτημα για ένα νέο μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης, βασισμένο στην αξία της ζωής, την πραγματική δημοκρατία, για μια κοινωνία αλληλεγγύης και σεβασμού των δικαιωμάτων του ανθρώπου, για μια Ευρώπη ελευθερίας, ισότητας και δημοκρατίας, όχι μόνο στα λόγια αλλά κυρίως με πράξεις και έργα.
·         Ανάγκη να δοθεί ελπίδα στους νέους, ανάγκη για απεγκλωβισμό από την αδράνεια και την μεμψιμοιρία και τη στροφή προς την υγιή αγωνιστικότητα, την ενεργό εμπλοκή των νέων στην κοινωνική ζωή, με οδοδείχτη τις διαχρονικές αξίες του ελληνισμού
·         Ανάγκη να στραφεί η πολιτική των κρατών (της Ευρώπης) προς τον άνθρωπο, τις ικανότητες και τη δημιουργικότητά του.
·         Ευρωπαϊκοί και διεθνείς οργανισμοί, κινήματα συναδέλφωσης και ειρήνης, ανθρωπιστικές οργανώσεις που λειτουργούν σε τοπικό ή σε διεθνές επίπεδο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, ως απτό παράδειγμα ειρηνικής συνεργασίας ανάμεσα σε χώρες που υπήρξαν ιστορικά αντίπαλες σε πολέμους / η σημασία της ανάδειξης των κοινών χαρακτηριστικών των Ευρωπαίων (μέσα από την παιδεία, την επιστήμη, τον πολιτισμό, κτλ.) για τη ανάπτυξη της συνείδησης του «ανήκειν» σε μια πολυεθνική κοινωνία. Μπορείτε να τονίσετε το τεράστιο όφελος της συνεργασίας και της αλληλεγγύης σε όλους τους τομείς της ζωής, για την κοινωνική συνοχή, την πρόοδο και την ευημερία ανθρώπων και λαών. Από την έκθεσή σας είναι καλό να διαφαίνεται ότι μόνο σε συνθήκες ειρήνης, αλληλοσεβασμού και συνεργασίας των ανθρώπων, η κοινωνία, οι επιστήμες, ο πολιτισμός προοδεύουν (παραδείγματα από την ιστορία, π.χ. από την Αρχαία Ελλάδα). Αλλιώς, η έμφαση στην ελληνικότητα και τις αρετές του  μπορεί να σας οδηγήσει σε επικίνδυνες ατραπούς άγονου εθνικισμού και σε πνεύμα ξενοφοβικό ή μισαλλόδοξο.
Η εποχή μας απαιτεί την αξιοποίηση όχι μόνο των γνώσεων για τις εξελίξεις στο παρόν και των ευκαιριών που μας παρέχει μεταξύ άλλων η τεχνολογία και η πολυπολιτισμική κοινωνία, αλλά κυρίως τη στροφή σε μια ουσιαστική και βαθιά παιδεία. Μια παιδεία στηριγμένη στο ανθρωπιστικό μοντέλο του ελληνικού πολιτισμού. Απαιτούνται συνθήκες που ευνοούν την ανάπτυξη της συνείδησης του ενεργού - οικουμενικού πολίτη, ο οποίος ευφορείται από σεβασμό και διακατέχεται από συναισθήματα ανθρωπιάς, σεβασμού και αλληλεγγύης προς το συνάνθρωπό του και χαρακτηρίζεται από υπευθυνότητα, δημιουργικότητα αγωνιστικότητα, γενναιότητα,: προϋπόθεση για ειρηνική συμβίωση των ανθρώπων και κοινωνική συνοχή, για εθνική πρόοδο, για κοινωνική ευημερία και ανάπτυξη σε όλους τους τομείς της ζωής.
Απώτερος στόχος: Η αντιμετώπιση των προκλήσεων (προσφυγικό, οικονομική κρίση, ακραίες ιδεολογίες και αποσχιστικά φαινόμενα), η υλοποίηση των εθνικών οραμάτων και στόχων και η έξοδος από την κρίση στο πλαίσιο μιας νέας Ευρώπης των πολιτών, δημοκρατικής, πολυπολιτισμικής και αλληλέγγυας που να σέβεται τις εθνικές και πολιτισμικές ιδιαιτερότητες των κρατών-μελών της και όλων των πολιτών, μια Ευρώπη στην οποία οι πολίτες θα ευημερούν και θα μπορούν να συνυπάρχουν σεβόμενοι ο ένας τον άλλον.

Αν το θέμα σας οδηγεί να καταθέσετε συγκεκριμένες εισηγήσεις για το πώς μπορεί να υιοθετηθούν τα ιδανικά του Ελληνισμού σήμερα, οι εισηγήσεις σας μπορεί να κινηθούν:
(α) στον άξονα του πολιτισμού και την παιδείας, μέσα από τις οποίες μπορούν (στην Κύπρο, την Ελλάδα, την Ευρώπη) να διαδοθούν, να καλλιεργηθούν και να αναπτυχθούν οι αξίες του ελληνισμού (έμφαση στις αρχές της δημοκρατίας, της ελευθερίας, του μέτρου, της συμμετοχής στα κοινά, του σεβασμού στο γραπτό και τον άγραφο νόμο, του διαλόγου, της αρετής και της ανθρωπιάς, της φιλαλληλίας, της συνεργασίας, της αμοιβαιότητας και της αλληλεγγύης)
(β) στον άξονα των κοινωνικών δράσεων και της ενεργούς πολιτότητας, ώστε να φανεί και πάλι πώς οι αξίες αυτές μπορούν να επιδράσουν στην καλλιέργεια αγωνιστικής, ελεύθερης αλλά και φιλειρηνικής συνείδησης, στην ανάπτυξη δεξιοτήτων αρμονικής συνύπαρξης και συνεργασίας και στη διαμόρφωση μιας στάσης ζωής που να διέπεται από τις αρχές της αλληλεγγύης, της υπευθυνότητας, της ανθρωπιάς, της αγωνιστικότητας και του υγιούς εθνισμού, της ειρήνης και της συνεργασίας, καθώς και από το φιλοπρόοδο πνεύμα με στόχο την κοινωνική – συλλογική πανανθρώπινη πρόοδο.
(γ) στον άξονα της ανάληψης συγκεκριμένων δράσεων, μέσα από τη συμμετοχή του Ελληνισμού (πολιτών, κοινωνικών συνόλων και κράτους) σε ευρωπαϊκούς και διεθνείς οργανισμούς, που έχουν ως στόχο την προστασία της ελευθερίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την κοινωνική αλληλεγγύη, την κοινωνική συνοχή, την κοινωνική δικαιοσύνη, την προαγωγή της παγκόσμιας ειρήνης.
(δ) σε άξονες που προαναφέρθηκαν στα ζητούμενα



ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΘΕΜΑ

Είδος της έκθεσης: Δοκίμιο

Το δοκίμιο αποτελεί υβρίδιο μεταξύ λογοτεχνίας και επιστημονικού λόγου. Αποτελεί κείμενο πειθούς ή/και προβληματισμού, με προσωπικό τόνο, το οποίο μπορεί να ακολουθεί συγκεκριμένη αποδεικτική πορεία (αποδεικτικό δοκίμιο, π.χ. Παπανούτσος) για να αποδείξει μια θέση/άποψη ή μπορεί να ακολουθεί πιο ελεύθερη δομή, κυρίως για να προκαλέσει στον αναγνώστη προβληματισμό σε σχέση με θέματα που απασχολούν το συγγραφέα (βλ. λογοτεχνικά δοκίμια Σεφέρη ή Ελύτη). Η λέξη δοκίμιο σημαίνει “δοκιμή”, απόπειρα δηλαδή πειθούς και πρόκλησης προβληματισμού. Θεωρείται ένα από τα πιο ενδιαφέροντα και δύσκολα είδη γραπτού λόγου.
Α. Τι πρέπει να προσέξουμε όταν γράφουμε ένα δοκίμιο
Επικοινωνιακός λόγος: Ο συγγραφέας του δοκιμίου δεν απευθύνεται σε ένα συγκεκριμένο δέκτη (όπως π.χ. στην επιστολή), ούτε σε συγκεκριμένο κοινό (όπως στην ομιλία) σε συγκεκριμένη περίσταση επικοινωνίας (π.χ. Συνέδριο). Το δοκίμιο γράφεται για να διαβαστεί ως γραπτό κείμενο και όχι για να ακουστεί ως προφορικός λόγος. Γι’ αυτό και πρέπει να αποφύγετε τις συνήθεις φράσεις του επικοινωνιακού λόγου που χρησιμοποιεί η επιστολογραφία ή η ομιλία, να αποφύγετε το ύφος και τα στοιχεία του προφορικού λόγου, και φυσικά να μη χρησιμοποιήσετε προσφώνηση ούτε επιφώνηση.
Τρόποι πειθούς: Πρέπει να καταφέρετε να πείσετε τον αναγνώστη σας, αξιοποιώντας κατάλληλη επιχειρηματολογία και να τον προβληματίσετε παρουσιάζοντας τεκμηριωμένα και με ενδιαφέρον τρόπο τα θέματα που απασχολούν τη δική σας σκέψη. (π.χ. με ρητορικά ερωτήματα που διευρύνουν το πεδίο του προβληματισμού). Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε και άλλους τρόπους πειθούς, πέραν της επίκλησης στη λογική, με μέτρο και προσοχή. Επίκληση στο συναίσθημα με σύντομη περιγραφή ή αφήγηση, εικόνες, συγκινησιακό λόγο, ρητορικά ερωτήματα, επίκληση στην αυθεντία (εκεί όπου είστε βέβαιοι για το “ποιος” είπε “τι”), επίκληση στο ήθος για να προβάλετε το θετικό πρότυπο συμπεριφοράς, σύμφωνα με το θέμα.
Το ύφος αυτής της έκθεσης πρέπει να είναι οπωσδήποτε επίσημο και σοβαρό, με όσο το δυνατό περισσότερο δικό σας προσωπικό τόνο.
Όπως και σε όλα τα είδη επικοινωνιακού λόγου πρέπει να προσέχετε τα εξής:
-          Οτιδήποτε γράφετε, πρέπει να το τεκμηριώνετε με σαφήνεια και ακρίβεια.
-          Να αποφεύγετε τις μεγαλόστομες εκφράσεις και το μακροπερίοδο λόγο.
-          Να γράφετε θεματικές προτάσεις/περιόδους σε κάθε παράγραφο και να τις αναπτύσσετε στη συνέχεια χρησιμοποιώντας ποικιλία μεθόδων.
Τι πρέπει να προσέξετε σχετικά με το θέμα και τη δομή της έκθεσής σας
-          Η οργάνωση του δοκιμίου σας θα γίνει με βάση το ακριβές θέμα που θα σας δοθεί. Θα δώσετε έμφαση σε αυτά που ζητά το θέμα και όχι σε όλα όσα ξέρετε. Η αποδεικτική πορεία που θα επιλέξετε – προσέχοντας τη διατύπωση του θέματος – θα καθορίσει τη σειρά με την οποία θα στηρίξετε τις θέσεις σας. Δεν υπάρχει μία αποδεικτική πορεία. Αρκεί τα υποκεφάλαια της έκθεσής σας να πείθουν με ικανοποιητικά τεκμήρια και επιχειρήματα και να παρουσιάζουν λογική συνοχή μεταξύ τους. Βεβαίως το ευκολότερο είναι, αφού κατανοήσετε τα ζητούμενα του θέματος και ξεκαθαρίσετε ποια στοιχεία θεωρούνται ως δεδομένα, να ακολουθήσετε την πορεία με την οποία έχει διατυπωθεί το θέμα.
v  Ο πρόλογός σας μπορεί να είναι μια αναδιατύπωση του θέματος με τρόπο που να διαχωρίζονται και να συνδέονται οι άξονές του, με τη σειρά που θα ακολουθήσετε, ή μπορεί να είναι πιο πρωτότυπος (π.χ. λόγια μιας προσωπικότητας ή κάποιοι στίχοι ή αναφορά στο έργο μιας μεγάλης προσωπικότητας, πάντοτε σχετικά με το θέμα).
v  Μπορείτε να αξιοποιήσετε, πέραν του υλικού που σας δόθηκε και άλλες πηγές που έχετε διαβάσει. Είναι καλό να δώσετε δικές σας εισηγήσεις, μέσα από εμπειρίες, βιώματα και γνώσεις, εφόσον το θέμα προσφέρει ένα ευρύ πεδίο προβληματισμού. Μη διστάσετε να αξιοποιήσετε στίχους από τη λογοτεχνία.
Β. Τι πρέπει να προσέξετε ως προς το ιδεολογικό περιεχόμενο της έκθεσής σας
·         Είναι σημαντικό εάν συγκρίνετε το παρελθόν με το παρόν να είστε συγκεκριμένοι όσον αφορά το χρόνο και προσεκτικοί όσον αφορά το ιστορικό-κοινωνικό περίγραμμα, για να μη συγκρίνετε πράγματα που δε συγκρίνονται και για να μην οδηγηθείτε σε αφορισμούς (π.χ. ο θεσμός της δουλείας στην αρχαιότητα δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται κάτω από το ίδιο πρίσμα με σύγχρονα ανάλογα φαινόμενα, γιατί όλα τα κοινωνικά δεδομένα είναι διαφορετικά). Κατά συνέπεια, όταν συγκρίνετε, πρέπει να αιτιολογείτε τις συγκρίσεις σας, με αναφορές σε επιτεύγματα του πολιτισμού και τις αξίες πάνω στις οποίες στηρίζεται.
·         Είναι απαραίτητο στην έκθεσή σας, κυρίως όταν αναφέρεστε στον ελληνισμό και την προσφορά του, να φανεί ότι σέβεστε τον πολιτισμό, το χαρακτήρα και τα έργα, την ιστορική παρουσία των άλλων λαών, ότι θεωρείτε ισότιμους όλους τους πολιτισμούς στις διάφορες εκφάνσεις τους. Αυτό φυσικά δε σημαίνει ότι αισθάνεστε λιγότερο περήφανοι για τον πολιτισμό του δικού μας έθνους, που πηγάζει μέσα από την ιστορία μας.
·         Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να φανεί σε αυτά που γράφετε ότι στην εποχή μας η ισότιμη αντιμετώπιση των ανθρώπων, ανεξαρτήτως φύλου, φυλής, εθνότητας, θρησκείας, κοινωνικής τάξης, καταγωγής κτλ. – αποτελεί όχι μόνο θεμιτό στόχο, αλλά και βασική αρχή του ευρωπαϊκού κόσμου. Και τούτο γιατί μόνο στηριζόμενη σε αρχές ισότητας των ανθρώπων και των λαών η σημερινή κοινωνία θα μπορέσει να ανταποκριθεί στα νέα δεδομένα της παγκοσμιοποίησης και της πολυπολιτισμικότητας, ώστε να γίνει εφικτό το όραμα της ειρηνικής συνύπαρξης ανθρώπων και λαών, της ευημερίας, της κοινωνικής συνοχής, της ανάπτυξης, στον τόπο μας και παντού.
·         Εάν το θέμα σας επικεντρωθεί στην Κύπρο, να είστε προσεκτικοί ώστε να μην εκφράσετε απόλυτες θέσεις (όπως εκφράζονται συχνά για πολιτικές σκοπιμότητες), όποιες κι αν είναι αυτές. Κυρίως όσον αφορά ζητήματα της πρόσφατης ιστορίας, για τα οποία δεν έχετε επαρκή ιστορικά στοιχεία, είναι καλό να αποφύγετε τις απόλυτες θέσεις, αλλά να δείξετε μέσα από τη δική σας στάση τη σημασία του διαλόγου, της αναζήτησης των διαφορετικών αιτιών που κινούν τα νήματα της ιστορίας, καθώς επίσης και να κρατάτε την απαραίτητη απόσταση ανάμεσα στο τι έγινε στο παρελθόν και τι συμβαίνει σήμερα. Εννοείται πως η αρμονική συνύπαρξη ανάμεσα στους ανθρώπους και η αρμονική συμβίωση του κυπριακού λαού στο σύνολό του, δεν αντιτίθενται στη διεκδίκηση του δικαίου του κυπριακού λαού με βάση τις αρχές του διεθνούς δικαίου. Γεγονός αδιαμφισβήτητο είναι ότι μέρος της πατρίδας μας παραμένει κατακτημένο από ξένα στρατεύματα, ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα συνεχίζουν να καταπατούνται, ότι η τουρκική εισβολή άφησε πληγές στις ψυχές των ανθρώπων. Να είστε, όμως, προσεκτικοί ώστε τα συναισθήματα να μην πνίγουν τη λογική. Εξάλλου το θέμα της έκθεσής σας δε ζητά να αξιολογήσετε το παρελθόν και να αποδώσετε ευθύνες, αλλά στρέφει το βλέμμα στο ιστορικό παρελθόν μέσα από μια κριτική αποτίμηση της αξίας των αγώνων του ελληνισμού για την ελευθερία και τη δημοκρατία, τονίζει τη σημασία της ιστορικής γνώσης, της ιστορικής συνείδησης και μνήμης, ώστε να διαφανεί πώς ο ελληνισμός σήμερα πρέπει να αντλήσει διδάγματα από το ήθος των αγωνιστών, τις αξίες και τα ιδανικά, για να μπορέσει να ανταποκριθεί στις προκλήσεις του παρόντος και του μέλλοντος. Το θέμα τονίζει την αξία του εθνικού και όχι του εθνικιστικού, των αγώνων για ελευθερία, δημοκρατία και δικαιοσύνη, την αξία της ελευθερίας, της δημοκρατίας και του πολύτιμου αγαθού της ειρήνης στην πολυπολιτισμική – παγκοσμιοποιημένη εποχή, μακριά από φανατισμούς και ακρότητες. Τονίζει τις γνήσεις αξίες του ελληνισμού (και όχι τις φαντασιακές και επικίνδυνες ιδέες του τύπου «είμαστε ο επιούσιος λαός»), και μπορεί να επικεντρωθεί στο ρόλο της ιστορικής – εθνικής συνείδησης των νέων και της μελλοντικής ευθύνης όλων για το καλό του τόπου μας και όλου του κυπριακού λαού. Όποια κι αν είναι γενικότερα η θέση σας, να θυμάστε ότι με την έκθεση δεν κάνουμε πολιτική αλλά φερόμαστε ως πολίτες. Με ιστορική μνήμη και συνείδηση, με ευρύτητα πνεύματος, με αντίληψη για το παρόν και όραμα για το μέλλον, χωρίς φανατισμούς και δογματισμούς, με ευαισθησίες, λογική και υπευθυνότητα.

Ενισχυτικά κείμενα:

Λόγια φιλοσόφων του Διαφωτισμού
·         Τα ισχυρότερα μέσα για την εδραίωση της δημοκρατίας είναι οι αγώνες με τους οποίους οι διάφορες κοινωνικές τάξεις επιζητούν την ισότητα των δικαιωμάτων και τη δικαιοσύνη. (Βικό)
·         Δεν απευθύνομαι πια στους ανθρώπους. Σε σένα απευθύνομαι Θεέ όλων των όντων, αιώνιε και δημιουργέ του σύμπαντος… Δε μας έδωσες την καρδιά για να αλληλομισούμαστε και χέρια για να πνίγει ο ένας τον άλλο. Δώσε τη δυνατότητα να αλληλοβοηθούμαστε, για να σηκώνουμε το βάρος μιας ζωής δύστυχης και παροδικής. Δώσε, οι μικρές διαφορές ανάμεσα στα ρούχα που σκεπάζουν τα αδύνατα σώματά μας, ανάμεσα στις διαλέκτους μας που είναι ανεπαρκείς, ανάμεσα σε όλες τις γελοίες συνήθειές μας, ανάμεσα σε όλους τους ατελείς νόμους μας, ανάμεσα στις ιδέες μας που είναι πολλές φορές λαθεμένες, ανάμεσα στην κατάστασή μας που είναι τόσο διαφορετική στον καθένα μας, αλλά τόσο ίση μπροστά σου, όλες αυτές οι μικρές διαφορές που ξεχωρίζουν τα όντα που ονομάζονται άνθρωποι, δώσε να μη γίνουν σημάδια μίσους και καταδίωξης. Δώσε, ώστε αυτοί που ανάβουν κεριά μέρα μεσημέρι για να σε λατρέψουν, να ανέχονται αυτούς, που αρκούνται στο φως του ήλιου σου. Δώσε, ώστε αυτοί που φορούν ένα άσπρο ράσο για να δείξουν ότι πρέπει να σε αγαπούν, να μη μισούν αυτούς που ισχυρίζονται το ίδιο πράγμα φορώντας ένα μαύρο ράσο. Βολταίρος (Γάλλος Φιλόσοφος του Διαφωτισμού)
·         Τα ελαττώματα και οι καταχρήσεις της κοινωνίας οφείλονται στην ανισότητα που υπάρχει ανάμεσα στους ανθρώπους. (Ζ.Ζ. Ρουσσώ)
·          “Ύβρις φυτεύει τύραννον”*, είπεν ένας από τους ποιητάς μας. Αι κατά μέρος υβριστικαί υπεροψίαι, καταφρονήσεις και ανισότητες πολίτου προς πολίτην, φυτεύουν, ποτίζουν και ριζώνουν τους τυράννους. (Αδαμάντιος Κοραής)
* Εννοεί τον Αισχύλο
·         «Μπορεί να μην συμφωνώ με ό,τι υποστηρίζεις. Μα θα υπερασπίσω μέχρι θανάτου το δικαίωμά σου να διατυπώνεις ελεύθερα τις απόψεις σου.» Βολταίρος
·         «Όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι. Δεν είναι η καταγωγή αλλά η αρετή μόνο που τους κάνει να διαφέρουν.» Βολταίρος
·         Η ελευθερία της σκέψης είναι η ζωή της ψυχής. Βολταίρος
·         «Πολιτεία που δεν έχει σαν βάση της την παιδεία, είναι οικοδομή πάνω στην άμμο.» (Αδαμάντιος Κοραής)

Ευρωπαϊκή / νεότερη πολιτική σκέψη:
·         Το μεγαλύτερο μέτρο της δημοκρατίας δεν είναι ο βαθμός ελευθερίας ούτε ο βαθμός ισότητας, αλλά μάλλον ο βαθμός συμμετοχής. (Alain de Benoist, 1943-, Γάλλος φιλόσοφος)
·         Δημοκρατία είναι η κυβέρνηση του λαού, από το λαό, για το λαό. (Αβραάμ Λίνκολν, 1809-1865, Αμερικανός πρόεδρος)
·         Στη Δημοκρατία κάθε άνθρωπος είναι αναγκαίος. (Ralph Waldo Emerson, 1803-1884, Αμερικανός φιλόσοφος)

Από τον Αποχαιρετισμό του Γιάννη Ρίτσου
·    Κανένας δεν υπάρχει μόνος χωρίς τη βοήθεια του άλλου.
·    Η αρετή μας είναι η αμοιβαία μας χρησιμότητα.
·    Εδώ δεν είναι ακατόρθωτη η αδελφοσύνη για μας και για όλους.

Από την τραγωδία του Ευριπίδη Εκάβη (μετάφραση Κ.Χ. Μύρη)
ΕΚΑΒΗ:
Ο λόγος των αδυνάμων δεν φτάνει πουθενά, των δυνατών ο λόγος επιβάλλεται

Από τις Τρωάδες του Ευριπίδη (μετάφραση Κ.Χ. Μύρη)
Είναι μωρία δεινή αρρώστια των ανθρώπων οι ανελέητες λεηλασίες των πολέμων. Όποιος ναούς, τεμένη, όποιος τους τάφους των νεκρών ρημάζει, στο μέλλον σύντομα θα ρημάξει και αυτός

Ο φρόνιμος οφείλει να ξορκίζει τον πόλεμο

Από την Ελένη, του Γιώργου Σεφέρη
Μεγάλος πόνος είχε πέσει στην Ελλάδα
Τόσα κορμιά ριγμένα στα σαγόνια της θάλασσας, στα σαγόνια της γης
τόσες ψυχές δοσμένες στις μυλόπετρες, σαν το σιτάρι
Κι οι ποταμοί φουσκώναν μες στη λάσπη το αίμα
για ένα λινό κυμάτισμα για μια νεφέλη, μιας πεταλούδας τίναγμα το πούπουλο ενός κύκνου
για ένα πουκάμισο αδιειανό, για μιιαν Ελένη.

Από τη Σαλαμίνα της Κύπρος του Γιώργου Σεφέρη
τη γνώμη των δυνατών ποιος θα μπορέσει να γυρίσει, ποιος θα μπορέσει ν’ ακουστεί;
καθένας χωριστά ονειρεύεται, και δεν ακούει το βραχνά των άλλων
Από την Αριάγνη του Στρατή Τσίρκα
Γιατί σκάβετε ένα χαντάκι και χωρίζεστε; Εκεί που είναι ο πόνος και τα δάκρυα, εκεί δεν είναι ο άνθρωπος;
Από την ομιλία του Γιώργου Σεφέρη στη Στοκχόλμη
Σε αυτό τον κόσμο που ολοένα στενεύει, ο καθένας μας χρειάζεται όλους τους άλλους. Πρέπει ν’αναζητήσουμε τον άνθρωπο όπου κι αν βρίσκεται. Όταν, στο δρόμο της Θήβας, ο Οιδίπους συνάντησε τη Σφίγγα, κι αυτή του έθεσε το αίνιγμά της, η απόκρισή του ήταν: ο άνθρωπος: Τούτη η απλή λέξη χάλασε το τέρας. Έχουμε πολλά τέρατα να καταστρέψουμε. Ας αναλογιστούμε την απόκριση του Οιδίποδα.
Από την Ειρήνη του Γιάννη Ρίτσου
Τ΄όνειρο του παιδιού είναι η ειρήνη. Τ’ όνειρο της µάνας είναι η ειρήνη
Τα λόγια της αγάπης κάτω απ’ τα δέντρα, είναι η ειρήνη. […]
Η ειρήνη ειναι τα σφιγµ}ένα χέρια των ανθρώπων, είναι το ζεστό ψωμί στο τραπέζι του κόσµου
είναι το χαµόγελο της µάνας. Μονάχα αυτό. Τίποτ’ άλλο δεν είναι η ειρήνη. […]

Διαπολιτισμική Εκπαίδευση
Ο όρος δεν αναφέρεται στην εγκύκλιο του Υπουργείου, και πιθανόν να μην αναφερθεί ούτε στο θέμα του διαγωνισμού. Όμως, η διαπολιτισμική εκπαίδευση αποτελεί στις μέρες μας αναγκαιότητα για τις πολυπολιτισμικές κοινωνίας, στις οποίες καλούνται να συμβιώσουν αρμονικά άτομα με διαφορετική εθνοτική ή πολιτισμική προέλευση. Γι’ αυτό και θεωρείται ότι συγγενεύει με την εκπαίδευση για την ειρήνη και τη δημοκρατία. Το Συμβούλιο της Ευρώπης κυκλοφόρησε πρόσφατα τη Λευκή βίβλο για το Διαπολιτισμικό Διάλογο, από όπου είναι παρμένες οι ακόλουθες πληροφορίες (χρήσιμες και για αυτό το θέμα, αλλά και γενικότερα για τη θεματολογία του γραπτού των παγκύπριων εξετάσεων):
«Ο Διαπολιτισμικός Διάλογος είναι μια διαδικασία που περιλαμβάνει μια ανοικτή και πλήρους σεβασμού ανταλλαγή θέσεων ανάμεσα σε άτομα και σε ομάδες με διαφορετικό εθνικό, πολιτισμικό, θρησκευτικό και γλωσσικό υπόβαθρο και κληρονομιά, στη βάση της αμοιβαίας κατανόησης και του σεβασμού. [...] ο οποίος απαιτεί την ελευθερία και τη δυνατότητα της προσωπικής έκφρασης, καθώς και την επιθυμία και την ικανότητα να ακούς τις θέσεις των άλλων. [...] συμβάλλει στην πολιτική, κοινωνική, πολιτιστική και οικονομική ολοκλήρωση και συνοχή των πολυπολιτισμικών κοινωνιών. Ενισχύει την ισότητα, την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και την έννοια του κοινού σκοπού. Στοχεύει στην ανάπτυξη μιας βαθύτερης κατανόησης των ποικίλων απόψεων και πρακτικών, στην ενίσχυση της συνεργασίας και της συμμετοχικότητας (ή της ελευθερίας να επιλέγεις), επιτρέπει την ατομική ανάπτυξη και μετασχηματισμό, και προάγει την ανοχή και το σεβασμό για τον άλλο. [...]
Βασική προϋπόθεση για το Διαπολιτισμικό Διάλογο είναι η στάση ζωής που συνδέεται με τη δημοκρατική κουλτούρα – περιλαμβανομένης της ευρύτητας πνεύματος, της προθυμίας για συμμετοχή στο διάλογο και της αποδοχής της έκφρασης διαφορετικών απόψεων, της ικανότητας επίλυσης των συγκρούσεων με ειρηνικά μέσα και της αναγνώρισης των καλά θεμελιωμένων επιχειρημάτων των άλλων.
[...] συμβάλλει στην ενίσχυση της δημοκρατικής σταθερότητας και αντιμάχεται τις προκαταλήψεις και τα στερεότυπα στη δημόσια ζωή και τον πολιτικό λόγο, ενώ διευκολύνει την οικοδόμηση δεσμών ανάμεσα στις διαφορετικές πολιτισμικές και θρησκευτικές κοινότητες, βοηθώντας με αυτόν τον τρόπο στην πρόληψη των συγκρούσεων.
Διαπολιτισμική εκπαίδευση: ένα ευρύ πλαίσιο μέσα στο οποίο καλλιεργούνται οι έννοιες της ειρηνικής συμβίωσης ανθρώπων διαφορετικής προέλευσης [...] μια διαδικασία απόκτησης γνώσεων, ανάπτυξης δεξιοτήτων, στάσεων ή συμπεριφοράς, που συνδέεται με  τη διαδραστική σχέση διαφορετικών πολιτισμών.
Η διαδικασία αυτή αρχίζει από την αυτογνωσία και τη συνείδηση της δικής σου προέλευσης, προτού μπορέσεις να καταλάβεις τον άλλο. Στηρίζεται στη βαθιά αναζήτηση και τη διερεύνηση του τρόπου με τον οποίο έχει δομηθεί ο κόσμος και η ζωή μας, την αμφισβήτηση και τον επαναπροσδιορισμό δεδομένων αντιλήψεων για τους άλλους, την αποδόμηση των προκαταλήψεων και των στερεοτύπων και τη δημιουργία μιας θετικής προοπτικής για την αρμονική συμβίωση ανθρώπων διαφορετικής προέλευσης και καταγωγής.
Δεξιότητες που αναπτύσσονται με τη διαπολιτισμική εκπαίδευση:
-          Η προθυμία για αυτοπαρατήρηση, αυτοκριτική και αυτοβελτίωση
-          Η προθυμία να ακούσεις και να κατανοήσεις τον άλλο
-          Η ετοιμότητα να ακούσεις διαφορετικές οπτικές γωνίες και να υπερασπιστείς τις απόψεις και το δίκαιο των άλλων
-          Η ετοιμότητα να βλέπεις μέσα από την προοπτική του άλλου
-          Η ευρύτητα πνεύματος που επιτρέπει να σκεφτείς τον άλλο όχι με στερεότυπο τρόπο (ως ο «διαφορετικός», ο «άλλος») αλλά ως  ισότιμο συνεργάτη και πολίτη
-          Η κριτική ανάλυση η οποία θεωρείται ως αναπόσπαστο τμήμα της οικοδόμησης της κριτικής κοινωνικής συνείδησης και άρα αποτελεί θεμελιώδη πτυχή της εκπαίδευσης του πολίτη και της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης: Περιλαμβάνει τις δεξιότητες της έρευνας, της ερμηνείας, της παρουσίασης και του στοχασμού, της διαδικασίας διαμόρφωσης, έκφρασης αλλά και αναθεώρησης της γνώμης, την υπέρβαση των απλουστευτικών εξηγήσεων και τη διερεύνηση ζητημάτων κατά πιο σύνθετο τρόπο.
-          Ο κριτικός στοχασμός: Η αναζήτηση σχετικών πληροφοριών, η κριτική προσέγγιση των αποδείξεων και των μαρτυριών, η συνειδητοποίηση των προκαταλήψεων και των στερεοτύπων, η αναγνώριση των διάφορων μορφών χειραγώγησης, η λήψη αποφάσεων με βάση ξεκάθαρες κρίσεις.
-          Η αναζήτηση θεμελιωδών αρχών και η αμφισβήτηση στερεότυπων αντιλήψεων για «το καλό» και «το κακό», το ορθό και το λανθασμένο, για την απόλυτη αλήθεια
-          Ο στοχασμός πάνω στις δικές σου αξίες, στάσεις και τρόπο σκέψης και έκφρασης, όπως έχουν διαμορφωθεί μέσα από το πολιτισμικό μοντέλο μέσα στο οποίο ζεις
-          Η συνειδητοποίηση των διαφορετικών αξιών, συμπεριφορών και τρόπων σκέψης και έκφρασης, όπως διαμορφώνονται μέσα από διάφορα πολιτισμικά μοντέλα, και ο σεβασμός του δικαιώματος των ανθρώπων να έχουν διαφορετικές αξίες, συμπεριφορές και τρόπο σκέψης και έκφρασης
-          Η συνειδητοποίηση των διαφορών στα γλωσσικά συστήματα ή στις γλωσσικές αναπαραστάσεις του περιβάλλοντος κόσμου σε αναλογία με τις κοινωνικές και πολιτισμικές διαφορές
-          Η προθυμία για συνεργασία και αντιμετώπιση συγκρουσιακών καταστάσεων με τρόπο θετικό
-          Η ικανότητα να συμμετέχεις σε ομάδες, αλλά και να διοργανώνεις ομάδες
-          Η προθυμία για δράση προς την προώθηση και τη διαφύλαξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σε τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο.

Αξίες που καλλιεργούνται με τη διαπολιτισμική εκπαίδευση
-          Η ευρύτητα πνεύματος, το φιλοπερίεργο και η θετική προσέγγιση της διαφορετικότητας
-          Ο σεβασμός της διαφορετικής οπτικής και άποψης
-          Η συμπόνια και η αλληλεγγύη προς τον άλλο, και η δέσμευση για στήριξη όσων απειλούνται τα δικαιώματά τους
-          Η αίσθηση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της δικής σου αξίας και των άλλων, ανεξαρτήτως κοινωνικών, πολιτιστικών, γλωσσικών ή θρησκευτικών διαφορών
-          Η αντιμετώπιση των άλλων ανθρώπων και πολιτισμών ως ισότιμων
-          Η υπευθυνότητα για τις πράξεις μας, η συνειδητοποίηση της κοινωνικής ευθύνης του καθενός μας και η δέσμευση για βελτίωση των όρων της κοινωνικής συμβίωσης
-          Η ευελιξία απέναντι στην πολιτισμική ποικιλομορφία
-          Το φιλοδίκαιο και η προθυμία να υπηρετήσεις τα ιδανικά της ελευθερίας, της ισότητας και του σεβασμού της διαφορετικότητας.


Βασικά χαρακτηριστικά του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού
ü  Η σκέψη και η αμφισβήτηση είναι αρετές.
ü  Ανεξιθρησκεία
ü  Οι πολίτες αναζητάνε οικονομικές αλλαγές που θα τους φέρουν στο προσκήνιο της πολιτικής και οικονομικής ζωής.
ü  Οι αριστοκράτες και ο βασιλιάς παύουν να μονοπωλούν στην κοινωνική, πολιτική και καλλιτεχνική ζωή.
ü  Το "καλό" και το "λογικό" γίνονται ισάξια.
ü  Ελευθερία αντί απολυταρχίας, ισότητα αντί ταξικών διαφορών, επιστήμη αντί δεισιδαιμονιών και προκαταλήψεων, ανεξιθρησκεία αντί δογματισμός.
ü  Η ελευθερία και η αυτονομία ισχύουν και για την λογοτεχνία (παύει πλεόν να εξυπηρετά συμφέροντα αριστοκρατών και βασιλιάδων).
ü  Η σοφία και η εξυπνάδα είναι αρετές.
ü  Η δημοκρατία είναι το ιδανικό πολίτευμα.
ü  Όλοι οι άνθρωποι γεννήθηκαν ίσοι και παραμένουν ίσοι.


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Αναγνώστες