Λύσεις τρίωρου διαγωνίσματος 5/1/2013

ΘΚ. Καταναλωτισμός - Παιδεία  - Άγνωστο κείμενο Γ. Παυλικάκη: Ο καταναλωτικός τρόπος ζωής και οι επιπτώσεις του στο περιβάλλον





Version:1.0 StartHTML:0000000539 EndHTML:0000123403 StartFragment:0000010871 EndFragment:0000123367 SourceURL:file://localhost/Users/valentina/Documents/ergasies/Filologika/%CE%9D%CE%AD%CE%B1%20%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AC/%CE%94%CE%B9%CE%B1%CE%B3%CF%89%CE%BD%CE%AF%CF%83%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1/%CE%93%CF%81%CE%B1%CF%80%CF%84%CE%AC%20%CE%9A%CE%99%CE%95/%CE%9A%CE%99%CE%95%20%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE%BB%CF%89%CF%84%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82%202012-13%20%CE%9B%CF%8D%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%82.doc

ΚΡΑΤΙΚΑ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΑ ΕΠΙΚΟΡΦΩΣΗΣ

ΛΥΣΕΙΣ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΤΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ (5 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2013)

Καθηγήτρια: Βαλεντίνα Σαλτέ, Φιλόλογος

ΜΕΡΟΣ Α: ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ                                                           (μονάδες 20)

Γιώργου Παυλικάκη, Ο καταναλωτικός τρόπος ζωής και οι επιπτώσεις του στο περιβάλλον

Από την ιστοσελίδα της Ένωσης Καταναλωτών για Ποιότητα Ζωής

Απαντήσεις ερωτήσεων

Α1.    Σημεία περίληψης: (6Χ1 μονάδα, 2 μονάδες δομή-έκφραση)                                       (μ. 8)

§1     Ο καταναλωτισμός τρόπος ζωής μέρους του παγκόσμιου πληθυσμού διαδίδεται με πρωτόγνωρους ρυθμούς και επηρεάζει τη ζωή των υπολοίπων.

         Η τεχνολογική ανάπτυξη και η παγκοσμιοποίηση αλλοιώνουν την καταναλωτική συμπεριφορά με συνέπειες στην κοινωνική ζωή.

§2     Η διαφήμιση υπνωτίζει και υποδουλώνει τον άνθρωπο στην ανεύθυνη κατανάλωση, η οποία μετατράπηκε σε νέα ιδεολογία και θρησκεία.

§3     Ο παγκόσμιος πληθυσμός κατηγοριοποιείται στους καταναλωτές, στους μεσαίου εισοδήματος πληθυσμούς και στους φτωχούς, σύμφωνα με την κατ’ άτομο κατανάλωση των φυσικών πόρων, τις εκπομπές ρύπων και την καταστροφή των οικοτόπων.

         Οι συνέπειες των διατροφικών συνηθειών της κάθε κατηγορίας είναι επικίνδυνες για την υγεία τους και για το περιβάλλον.

§4     Η απάντηση στην καταστροφική υπερκατανάλωση βρίσκεται στην αειφόρο κατανάλωση, η οποία θα επιλύσει τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές ανισότητες. Σημαντικός είναι ο ρόλος του σχολείου στη διαμόρφωση των υπεύθυνων καταναλωτών.

---

Α2. (α) Δύο συνέπειες του σύγχρονου καταναλωτικού τρόπου ζωής. (2Χ1 μονάδα)

-        Οι κοινωνικές σχέσεις μολύνονται από το μικρόβιο της κατανάλωσης

-        Η κατανάλωση, εκτός από το να ικανοποιεί ανάγκες, δημιουργεί ψευδαισθήσεις, απογοητεύσεις και προκαλεί εξάρτηση        

-        Η κατανάλωση αντικαθιστά πολιτικά και θρησκευτικά πιστεύω, έχει γίνει μία νέα ιδεολογία, που έχει το μεγαλύτερο αριθμό οπαδών από αυτόν που μπορεί να φανταστεί κανείς.

-        Η υπερκατανάλωση τροφών έχει επιπτώσεις στο περιβάλλον, εξαντλώντας τους φυσικούς πόρους, αυξάνοντας τον όγκο των αποβλήτων και ρυπαίνοντας αέρα, νερό και γη.

-        Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την επιδείνωση των άλλων πληθυσμιακών ομάδων και ιδιαίτερα των φτωχών.

Σε αυτό το είδος ερώτησης γίνεται δεχτή η απλή αντιγραφή/μεταφορά σημείων από το κείμενο ή η διατύπωσή τους με δικά σας λόγια

---

β) Η πρόταση του συγγραφέα για την αντιμετώπιση των προβλημάτων του υπερκαταναλωτισμού;                                                                                                                        (μ. 2)

Ο συγγραφέας προτείνει ως λύση την αειφόρο κατανάλωση, η οποία αναζητά και βρίσκει επεξεργάσιμες λύσεις στις κοινωνικές και περιβαλλοντικές ανισότητες, μέσω της υπεύθυνης συμπεριφοράς του καθενός. Πιστεύει ότι η αειφόρος κατανάλωση πρέπει να έχει ως σκοπό να εξασφαλιστεί η ικανοποίηση των βασικών αναγκών της παγκόσμιας κοινότητας, να περιοριστούν οι υπερβάσεις και να αποφευχθεί η περιβαλλοντική υποβάθμιση. Στο πλαίσιο αυτό, υποστηρίζει ότι και το σχολείο πρέπει να παίξει ένα ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο για να ενισχύσει τις γνώσεις, τις ικανότητες και τις στάσεις των νέων, τόσο ως καταναλωτών, όσο και ως εργαζομένων και πολιτών.

Απλή αντιγραφή του κειμένου: δίνεται 1 μονάδα. Μπορείτε να μεταφέρετε κάποιες φράσεις, τις οποίες να συνδέετε με δικό σας λόγο, πρέπει όμως να δείχνετε ότι κατανοείτε το νόημα.

Α3.    (α) Ποια είναι, σύμφωνα με το συγγραφέα η σχέση ανάμεσα στη διαφήμιση και την κατανάλωση; Σχολιάστε με συντομία.                                                                           (μ. 3)

Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι η διαφήμιση ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την υποδούλωση του ανθρώπου στον κόσμο της κατανάλωσης. Υποστηρίζει μάλιστα ότι η διαφήμιση αποτελεί ένα μη αθώο μέρος στην όλη διαδικασία της ανεύθυνης κατανάλωσης, γιατί δε σου λέει μόνο τι πρέπει να αγοράζεις, αλλά μάλλον, μέσα από εκλεπτυσμένες τεχνικές, σε κάνει να αγοράσεις ή να θέλεις να αγοράσεις. Χαρακτηρίζει τα μηνύματα της διαφήμισης ως υπνωτιστικά και υποδουλωτικά, αφού έχουν ως αποτέλεσμα να μας δημιουργούν συνεχώς νέες ανάγκες ή νέες εξαρτήσεις. Η διαφήμιση κατά το συγγραφέα ευθύνεται για το γεγονός ότι η κατανάλωση έχει καταντήσει η νέα θρησκεία για τους «πιστούς» καταναλωτές. (2 μ.)

Συμφωνώ με το συγγραφέα, γιατί όντως .... (1.μ)

---

         (β) Να δώσετε έναν τρόπο και το αντίστοιχο μέσο πειθούς που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στη δεύτερη παράγραφο  για να υποστηρίξει την άποψή του.            (μ. 3)

Τρόπος πειθούς: Επίκληση στη λογική (μ.1)

Μέσο πειθούς: Επιχείρημα – συλλογισμός. (μ.1)

Τεκμηρίωση: Ο συγγραφέας αιτιολογεί γιατί η διαφήμιση ευθύνεται για την υποδούλωση του ανθρώπου στον κόσμο της κατανάλωσης, υποστηρίζοντας ότι χρησιμοποιεί εκλεπτυσμένες τεχνικές με τρόπο που τα μηνύματά της να υπνωτίζουν τον άνθρωπο. Ως αποτέλεσμα ο άνθρωπος δεν αντιλαμβάνεται πως του δημιουργούνται συνεχώς νέες πλαστές ανάγκες και οδηγείται στην εξάρτηση από τον καταναλωτισμό, στον οποίο έχει αφοσιωθεί πιστά, μετατρέποντάς τον στη νέα θρησκεία της ζωής του. (μ.1)

ή (με την ίδια κατανομή μονάδων)

Τρόπος πειθούς: Επίκληση στο συναίσθημα

Μέσο πειθούς: Συγκινησιακά φορτισμένος, μεταφορικός λόγος με τον οποίο περιγράφεται η υποδούλωση του σύγχρονου ανθρώπου στον καταναλωτισμό

Τεκμηρίωση: υποδουλώσουν, ο άνθρωπος ζει μέσα στις ψευδαισθήσεις, την εξάρτηση, μέρη λατρείας γεμάτα από ενασκούμενους πιστούς, ...

ή

Τρόπος πειθούς: Επίθεση στο ήθος του αντιπάλου

Μέσο πειθούς: Κατηγορητήριο εις βάρος του κόσμου της διαφήμισης και της κατανάλωσης

Τεκμηρίωση: Η κατανάλωση, δημιουργεί ψευδαισθήσεις, απογοητεύσεις και προκαλεί εξάρτηση || Η διαφήμιση υπνωτίζει και υποδουλώνει με εκλεπτυσμένες, ύπουλες τεχνικές τον άνθρωπο μετατρέποντάς τον σε «ενασκούμενο πιστό» || Η διαφήμιση αποτελεί ένα μη αθώο μέρος στην όλη διαδικασία της ανεύθυνης κατανάλωσης.

---

         (γ) Να αναφέρετε τεκμηριωμένα δύο τρόπους ανάπτυξης της τρίτης παραγράφου.    (μ. 2)

1.     Διαίρεση: Η θεματική περίοδος αναφέρεται στις τρείς κατηγορίες στις οποίες μπορεί να χωριστεί ο παγκόσμιος πληθυσμός (τους καταναλωτές, τους μεσαίου εισοδήματος πληθυσμούς και τους φτωχούς) και στον τρόπο με τον οποίο αυτές διακρίνονται. Στη συνέχεια παρουσιάζει χαρακτηριστικά της κάθε μιας.

2.     Παραδείγματα από διατροφικές συνήθειες της κάθε μίας από τις τρεις κατηγορίες (Η διατροφή τους στηρίζεται σε καρπούς, ειδικά ρύζι και καλαμπόκι και βολβούς όπως η πατάτα. || Οι πληθυσμοί του μέσου εισοδήματος εξασφαλίζουν επαρκή και υγιεινή τροφή από καρπούς και λαχανικά, όμως δεν μπορούν να αγοράσουν αρκετό κρέας, πουλερικά και γαλακτοκομικά προϊόντα και γι’αυτό βασίζονται σε μια διατροφή χαμηλής περιεκτικότητας σε λίπη|| ...)

3.     Αίτιο–αποτέλεσμα: Για κάθε μία από τις τρεις κατηγορίες περιγράφονται πρώτα οι διατροφικές συνήθειες και στη συνέχεια δίνεται το αποτέλεσμά τους. Η παράγραφος κλείνει με τη διαπίστωση ότι: «Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την επιδείνωση των άλλων πληθυσμιακών ομάδων και ιδιαίτερα των φτωχών.» (Η απάντηση μπορεί να γίνει αποδεκτή, αν και η θεματική περίοδος δεν περιέχει το αίτιο που οδηγεί σε κάποιο αποτέλεσμα).

ΜΕΡΟΣ Β: ΓΛΩΣΣΑ                                                                                                (μονάδες 10)

Β1.    Συνώνυμα: 3Χ1 μονάδα

·       ώστε να ικανοποιηθούν πραγματικές ή ψεύτικες ανάγκες = πλαστές, πλασματικές, κίβδηλες, τεχνητές, φτειαχτές, ανυπόστατες, εικονικές, κάλπικες, αναληθείς, φανταστικές, απατηλές

·       προσπαθούν να μας υποδουλώσουν = εξανδραποδίσουν, υποτάξουν, καθυποτάξουν, σκλαβώσουν

·       παίρνουν τόσο χαμηλό αριθμό θερμίδων ημερησίως, ώστε να κινδυνεύουν = καθημερινά

Β2.    Αντώνυμα: 4Χ1 μονάδα

·       μεταβάλλονται οι όροι ¹ σταθεροποιούνται

·       προκαλεί εξάρτηση ¹ απεξάρτηση (απελευθέρωση, απεγκλωβισμός, απαλλαγή)

·       υπνωτιστικών μηνυμάτων ¹ αφυπνιστικών

·       άγονες εκτάσεις ¹ γόνιμες (εύφορες, καρποφόρες)

Β3.    Παράγωγα / ομόριζα: 8Χ0.5 μονάδα. Λέξη με ορθογραφικό λάθος ή λάθος στον τονισμό χάνει τη μισή μονάδα που της αναλογεί

ΡΗΜΑ	ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ	ΕΠΙΘΕΤΟ
γνώρισε	γνωριμία, γνώση, γνώστης, γνώρισμα, γνωστικισμός	γνώριμος, γνωστός, γνωστικός
αντιπροσωπεύει	αντιπρόσωπος, αντιπροσωπ(ε)ία, αντιπροσώπευση, αντιπροσωπευτικότητα	αντιπροσωπευτικός
ενεργεί	ενέργεια, ενεργητικότητα,	ενεργός, ενεργητικός, ενεργειακός,
μολύνονται	μόλυνση, μόλυσμα	μολυσματικός

ΜΕΡΟΣ Δ: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ                                                                                      (μονάδες 30)

Ερωτήσεις Δ1 : Οδυσσέα Ελύτη άσμα δ΄  (Τα Πάθη, Άξιον Εστί) (απόσπασμα) και Γιώργου Σεφέρη, Σαλαμίνα της Κύπρος (απόσπασμα)

(α)  Ιστορικές περιπέτειες: 3Χ 1μ (0.5 αναφορά +0.5 για τεκμηρίωση)

-        Ιστορικές περιπέτειες της ανθρωπότητας και του Ελληνισμού: Β’ Παγκόσμιος πόλεμος (Φίλοι του άλλου πολέμου, σκηνές από τα πεδία των μαχών «Εκείνοι που έπεσαν... πριόνιζε τα καράβια», προσευχή)

-        Ιστορικές περιπέτειες του Ελληνισμού: Περσικοί πόλεμοι (αναφέρεται στους Πέρσες με το «αυτοί που γύρευαν ν’αλυσοδέσουν τον Ελλήσποντο» και στη ναυμαχία της Σαλαμίνας «το φοβερό μήνυμα της Σαλαμίνας»)

-        Ιστορικές περιπέτειες του Ελληνισμού της Κύπρου: Αγγλοκρατία, λίγο πριν το ξέσπασμα του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, με την επίσκεψη του Σεφέρη στην Κύπρο («Σαλαμίνα, Kύπρoς, Νοέμβρης '53»). Γίνεται δεχτή και οποιαδήποτε άλλη τεκμηρίωση από το απόσπασμα που συνδέει τους Περσικούς πολέμους με τη στάση της Αγγλίας απέναντι στην Κύπρο ή που προμηνύει τον αγώνα που θα ξεσπάσει.

---

(β) Ένα γνώρισμα της ποιητικής τεχνικής του Γ. Σεφέρη: 1μ. αναφορά + 1μ. τεκμηρίωση

1.     Ποιητικές ενσωματώσεις / δάνεια / διακειμενικές αναφορές / διακειμενική συνομιλία:
Προσευχή του Άγγλου αντιπλοίαρχου Λόρδου Μπέρεσφορντ: Κύριε, βόηθα να θυμόμαστε … να τα ξεριζώσουμε

Ψαλμοί: Φωνή Κυρίου επί των υδάτων

Αισχύλου Πέρσαι: Νήσος τις έστι

Τόμας Έλιοτ: Φονικό στην εκκλησιά (φονικό), μετάφραση Γ. Σεφέρη, το έργο κλείνει με την προσευχή του χορού                                            ή

2.     Ποιητική ενσωμάτωση ιστορικών γεγονότων / ιστορικές αναφορές):

Β’ Παγκόσμιος πόλεμος: Φίλοι του άλλου πολέμου, εικόνες του πολέμου                  ή

3.     Εικόνες που προσδίδουν θεατρικότητα / περιγραφές: Ζωντανή περιγραφή εικόνων του Β Παγκόσμιου πολέμου, σκηνών από τα πεδία των μαχών: Εκείνοι που έπεσαν .... ξεριζώσουμε              ή

4.     Άλλες τεχνικές που προσδίδουν θεατρικότητα

Σκηνικό: ακρογιάλι της Σαλαμίνας (Σ’αυτή την έρημη συννεφιασμένη ακρογιαλιά)

Διάλογος: Οι δύο φωνές (Τώρα καλύτερα να λησμονήσουμε / Ναι όμως ο μαντατοφόρος τρέχει)

Εσωτερικός μονόλογος ως θεατρικό αναλόγιο: Οι δύο φωνές / όλο το απόσπασμα (Φίλοι του άλλου πολέμου, σας συλλογίζομαι ....)                                                  ή

5.     Χρήση του σχήματος «ύβρις, νέμεση, κάθαρση»

---

(γ) Αισιόδοξα μηνύματα και πηγές της αισιοδοξίας στο κάθε ποίημα (4+4 μονάδες)

Ελύτης: μονάδες 4

Επισήμανση (μ.1): Αισιόδοξο μήνυμα της απελευθέρωσης των Ελλήνων από τη γερμανική κατοχή (Β ΠΠ)

Τεκμηρίωση (μ.0.5): μύρισε το σκοτάδι κι όλη η Άβυσσο, Θέ μου Πρωτομάστορα μύρισες την Ανάσταση, Έλαμψαν οι γιαλοί κι όλο το πέλαγος (εάν δεν αναλυθεί το μήνυμα και απλώς τεκμηριωθεί με φράσεις από το κείμενο, δίνεται η μισή μονάδα)

Ανάλυση (μ.1): Μετά από τις εικόνες του θανάτου, του τρόμου και της πλήρους στέρησης της ελευθερίας (τόχουνε θάψει σ’ένα μνήμα του πέλαγου, σ’ένα βαθύ πηγάδι τόχουνε κλειστό)  τη θυσία των χιλιάδων νεκρών (χιλιάδες νεκροί στους τροχούς), κι αφού η βαθιά ανάγκη των Ελλήνων για ελευθερία κρατήθηκε ζωντανή μέσα στα σκοτάδια της Κατοχής (σάλεψε σαν το σπέρμα σε μήτρα σκοτεινή) οι Έλληνες αγωνίστηκαν για την κατάκτησή της. Η πολυπόθητη ελευθερία σαν τον ενταφιασμένο Χριστό αναστήθηκε, σηκώθηκε από το μνήμα της, κυριάρχησε, απλώθηκε σαν το φως και νίκησε το σκοτάδι της Κατοχής.

Πηγές της αισιοδοξίας (μ.1): Η αφύπνιση της ιστορικής μνήμης

Τεκμηρίωση (μ.0.5):  Σάλεψε … φως (όπως και προηγουμένως με την τεκμηρίωση του μηνύματος)

Επεξήγηση (μ.1): Η ιστορική μνήμη των Ελλήνων στα χρόνια του Β ΠΠ ήταν ο καθοριστικός παράγοντας για την απελευθέρωση της Ελλάδας από τους Γερμανούς κατακτητές. Η ιστορική μνήμη ενεργοποίησε την εθνική συνείδηση των Ελλήνων και τους οδήγησε στο έπος του 40, στην εθνική αντίσταση, την αυτοθυσία, στον ηρωικό αγώνα για την κατάκτηση της ελευθερίας τους.

Σεφέρης: μονάδες 4

Επισήμανση (μ.1): Αισιόδοξο μήνυμα της απελευθέρωσης των Κυπρίων από την αγγλική κυριαρχία

Τεκμηρίωση (μ.0.5): θα φέρει σ' αυτούς που γύρευαν ν' αλυσοδέσουν τον Ελλήσποντο  το φοβερό μήνυμα της Σαλαμίνας. Νήσος τις έστι. (εάν δεν αναλυθεί το μήνυμα και απλώς τεκμηριωθεί με φράσεις από το κείμενο, δίνεται η μισή μονάδα)

Ανάλυση (μ.1): Οι Κύπριοι θα αγωνιστούν και θα απελευθερώσουν τον τόπο τους από τον αγγλικό ζυγό, όσος καιρός κι αν χρειαστεί (όσο μακρύς κι αν είναι ο δρόμος του μαντατοφόρου). Τα ιδανικά της δικαιοσύνης και της ελευθερίας για τα οποία αγωνίστηκαν οι λαοί κατά τη διάρκεια του Β Παγκόσμιου πολέμου, για τα οποία οι Έλληνες θυσιάστηκαν μαζί με τους Άγγλους και μαζί με χιλιάδες Κύπριους εθελοντές, δεν είναι δυνατόν να ξεχαστούν. Ο πόθος της ελευθερίας θα οδηγήσει τους Ελληνοκύπριους στον αγώνα όπως έκαναν οι Έλληνες σε όλη την ιστορική τους πορεία, μέχρι ο σύγχρονος μαντατοφόρος να πάρει το «φοβερό μήνυμα» στους Άγγλους κατακτητές ότι υπάρχει ένα μικρό νησί στη Μεσόγειο, η Κύπρος (νήσος τις έστι) που αντιστέκεται στις αποφάσεις και στην εξουσιαστική συμπεριφορά «των δυνατών».

Πηγές της αισιοδοξίας (μ. 2): Επεξήγηση σχήματος ύβρις – νέμεση – κάθαρση. Παραλληλισμός των Άγγλων, σημερινών κατακτητών και άρα υβριστών με τους Πέρσες υβριστές κατά την περίοδο των Περσικών πολέμων, της Σαλαμίνας της Κύπρου με τη Σαλαμίνα της Ελλάδας.

Προσέξτε: Η ανάλυση του αισιόδοξου μηνύματος και η επεξήγηση (α) του ρόλου της ιστορικής μνήμης στον Ελύτη καθώς και (β) του σχήματος ύβρις – νέμεση – κάθαρση στο Σεφέρη μπορούν να δοθούν μαζί σε κάθε μία από τις δύο απαντήσεις σας (Ελύτης και Σεφέρης αντίστοιχα). Οι μονάδες δίνονται εάν διαφανεί ότι έχετε κατανοήσει την πηγή της αισιοδοξίας σε σχέση με το αποτέλεσμα, δηλαδή την απελευθέρωση των Ελλήνων στον Ελύτη και των Κυπρίων στο Σεφέρη.

Ερωτήσεις Δ2: Γ. Σεφέρη, Σαλαμίνα της Κύπρος και Στρ. Τσίρκα Αριάγνη

(α)  Δύο χαρακτηριστικά γνωρίσματα της αγγλικής αποικιοκρατικής πολιτικής:        (μ. 2+2 = 4)

1.     Συνεχής προσπάθεια για πολιτισμική αλλοτρίωση των κατακτημένων, προσπάθεια εξαγγλισμού, αφελληνισμού (με παρεμβάσεις στην παιδεία, απαγόρευση εθνικών συμβόλων, κ.ά) (Σαλαμίνα της Κύπρος: Μαζεύουν σύνεργα για να αλλάξουν τις ψυχές )

2.     Άσκηση βίας απέναντι στους κατακτημένους (Σαλαμίνα της Κύπρος: μόνο θα τις ξεκάμουν, αν ξεγίνονται οι τις ψυχές)

3.     Προσπάθεια να εξαγοράσουν τις συνειδήσεις των κατακτημένων παρέχοντας τους κάποια προνόμια, υποσχέσεις, με κούφιες εξαγγελίες (Σαλαμίνα της Κύπρος: προσπαθούν να γλυκάνουν το πέλαγο με νερό μισό δράμι)

4.     Είναι αχόρταγοι για εξουσία και δύναμη, ανήλεοι κατακτητές, θεωρούν ότι νόμιμα τους ανήκουν οι αποικίες - κτήσεις τους, τις οποίες δεν εγκαταλείπουν. (Σαλαμίνα της Κύπρος: Η γης δεν έχει κρικέλια για να την πάρουν στον ώμο και να φύγουν, μήτε μπορούν, όσο κι αν είναι διψασμένοι να γλυκάνουν το πέλαγο με νερό μισό δράμι)

5.     Πολιτική του διαίρει και βασίλευε: η «λύση» που έδωσε ο Μίστερ Μπράουν στην απεργία, προκαλώντας συνθήκες διαχωρισμού και σύγκρουσης συμφερόντων μεταξύ Ελλήνων και Αιγυπτίων, ώστε «τα αφεντικά» να μην κινδυνεύουν από εξέγερση των καταπιεσμένων γκαρσονιών. (Αριάγνη: Οι μπερμπερίνοι δε θα παύανε... Ήταν δικοί μας υπηρέτες.)

---

(β)  Δύο χαρακτηριστικά του ήθους του Διονύση Σαρίδη:

1.     Ματαιόδοξος: Νομίζει πως μαζί με το Μίστερ Μπράουν βρήκαν τη λύση, αισθάνεται και δείχνει περήφανος γιατί νομίζει ότι ο Άγγλος εκτίμησε την άποψή του καθώς δεν αντιλαμβάνεται ότι τον ξεγέλασε. Προσπαθεί να κερδίσει αξία μέσα από ασήμαντα πράγματα, χωρίς να καταλαβαίνει ότι είναι ένα ακόμη θύμα της αγγλικής πολιτικής. (Μ' αυτόν λοιπόν το Μίστερ Μπράουν το δουλέψαμε το ζήτημα και βρήκαμε λύση.). Νομίζει ότι γίνεται σπουδαίος γιατί απέκτησε «υπηρέτες».

2.     Ρατσιστής: Υποτιμά τους ντόπιους, τους αντιμετωπίζει ως κατώτερους και γι’αυτό θεωρεί φυσιολογικό ότι αυτοί θα τους υπηρετούν και ότι οι Έλληνες θα μπορούν να τους εκμεταλλεύονται. (Οι μπερμπερίνοι θα μπαίνανε κάτω από τις διαταγές των γκαρσονιών. Εμείς θα τους προσλαμβάναμε, εμείς θα πλερώναμε, εμείς θα τους παύαμε όταν δεν μας έκαναν. Φυσικά και τα πουρμπουάρ τους εμείς τα εισπράτταμε. Ήταν δικοί μας υπηρέτες.) Ο ρατσισμός του φαίνεται ακόμη εκεί που υποστηρίζει ότι είναι ντροπή να συναναστρέφονται οι Ευρωπαίοι με τους «Αραπάδες»: Φυσικά, στα καφενεία που οι ιδιοκτήτες τους είναι αραπάδες, δεν ανακατευόμαστε. Αλλά ποιος Ευρωπαίος πηγαίνει στα καφενεία τους; Μόνο κάτι ξεπεσμένοι.

3.     Συντηρητικός (κοντόφθαλμος, καθόλου διορατικός, ούτε οξυδερκής): Δεν αντιλαμβάνεται τις αλλαγές που γίνονται γύρω του.. Νομίζει πως ό,τι αποφασίστηκε τότε ορθώς αποφασίστηκε και ότι ποτέ δε θα αλλάξει: Το γελάς; Και βέβαια ήταν σπουδαίος. Απόδειξη πως η λύση του βαστάει ως σήμερα. [...] Και βεβαίως ούτε επιθυμεί οποιαδήποτε αλλαγή στην κατάσταση πραγμάτων στην οποία έχει συνηθίσει. Η άποψη του για τη συγχώνευση των σωματείων είναι ότι δεν πρέπει να γίνει ποτέ: όσο ζει ο Διονύσης ο Σαρίδης τέτοιο πράμα δε θα το δουν.

4.     Δογματικός (στενόμυαλος, εγωιστής, αλαζονικός): Θεωρεί μόνο τις δικές του απόψεις ως ορθές, υποτιμά και ειρωνεύεται οποιαδήποτε άλλη άποψη ως «νεοτεριστική», ακόμη και αυτήν του ίδιου του του παιδιού: Ποτέ. Αλλά μάθανε και κάνανε τώρα το δικό τους. Κάτι νεοτεριστές μάλιστα, σαν το γιο μου το Μιχάλη, λένε πως πρέπει να γίνει συγχώνεψη. Μα όσο ζει ο Διονύσης ο Σαρίδης τέτοιο πράμα δε θα το δουν.

5.     Μικρόψυχος, αχάριστος: Έχει ξεχάσει ακόμη και το περιστατικό της αρρώστιας της κόρης του, η οποία σώθηκε χάρη στην άμεση, γρήγορη και αποτελεσματική βοήθεια που πρόσφερε ανιδιοτελώς ο ντόπιος γειτονάς του ο Γιούνες, όταν μάλιστα ο ίδιος εκείνο το βράδυ δεν ήταν ούτε στο σπίτι του ούτε στη δουλειά του. Διαγράφει από τη μνήμη του οτιδήποτε μπορεί να τον συνδέει με αυτούς τους ανθρώπους, γιατί η ψυχή του είναι εγκλωβισμένη μέσα στις ρατσιστικές και εγωιστικές ιδεοληψίες του.

(μ.2  Χ 0.5: αναφορά + 1.5 επεξήγηση / τεκμηρίωση = μ. 4)

Ερώτηση Δ3: Κ.Π.Καβάφη: Η πόλις και Στρ. Τσίρκα Αριάγνη (μονάδες 9)

(α) το «εδώ» και το «αλλού»:

Η πόλις

- «εδώ»: ο τόπος της αποτυχίας, της ερήμωσης, της καταστροφής, συμβολικά η αποτυχημένη και καταστραμμένη ζωή                                                                                                                         (μ.1)

- «αλλού»: ο τόπος της προσδοκίας για μια άλλη ζωή, καλύτερη, εν τέλει, όμως, ανέφικτος, η «άλλη πόλη» θα είναι ο ίδιος τόπος ερήμωσης με αυτόν του παρόντος, εφόσον ο ήρωας δεν αλλάζει τον εσωτερικό του κόσμο.                                                                                                                                     (μ.1)

Αριάγνη

- «εδώ»: ο τόπος της πραγματικής ζωής (για την οικογένεια της Αριάγνης το Κάιρο, για τους Έλληνες της διασποράς η Αίγυπτος), εκεί όπου οι έζησαν το μόχθο, τις γιορτές, τις αγκούσες, πενήντα, ογδόντα, εκατό χρονών, εκεί όπου βρίσκονται οι τάφοι γονιών, προγόνων, τάφοι μικρών παιδιών, όπου βίωσαν τη χαρά και τους έρωτες και τις ελπίδες και τα μεθύσια, εκεί όπου έζησαν την καθημερινότητα της ζωής τους μέσα σε μυρουδιές. μέσα σε φώτα, μέσα σε ήλιους και βροχές, μέσα σ’ανθρώπους.                           (μ.1)

- «αλλού»: ο τόπος της προσφυγιάς, έστω κι αν αυτός θα είναι η Ελλάδα, εκεί όπου θα βρεθούν διωγμένοι και εξόριστοι και θα ζήσουν ως απάτριδες, μακριά από όσα έφτιαξαν την πραγαμτική τους ζωή.            (μ.1)

(β) τα αίτια της «φυγής»:

Η πόλις

Η αποτυχία της ζωής σπρώχνει τον ήρωα να επιθυμεί τη φυγή προς μιαν άλλη πόλη, μιαν άλλη ζωή «καλύτερη απ’αυτήν». Η επιθυμία για φυγή από «τα ερείπια τα μαύρα της ζωής» που ο ίδιος έχει καταστρέψει, για λύτρωση μέσα σ’ένα φανταστικό «αλλού».                                                    (μ.1)

Αριάγνη

Ο διωγμός, η προσφυγιά, ως αποτέλεσμα των δικών τους πράξεων, των δικών τους προσβλητικών λόγων (γουμάρια, κουρμπάτσι) και έργων (Μα τον είπατε, είναι γραμμένος στον αέρα, πάνω στους τοίχους των σπιτιών, μέσα στις φυλλάδες που βγάζατε). Οι Έλληνες θα υποχρεωθούν σε μια ακούσια φυγή από τους ντόπιους που θα αντιδράσουν απέναντι στο συνεχή εξευτελισμό τους (Και τούτοι οι άνθρωποι, όσο πονετικοί κι αν είναι, πώς θέτε να τον ξεχάσουνε; Θα τον θυμούνται και θα σας τον θυμίζουνε και σεις θα μετανοιώνετε πικρά.) Κατά συνέπεια υπεύθυνοι για την επιβεβλημένη φυγή τους είναι οι ίδιοι οι Έλληνες που συμπεριφέρονται ρατσιστικά απέναντι στους ντόπιους.                                                            (μ.1)

(γ) Πώς τα πρόσωπα θα βιώσουν αυτή τη «φυγή» και την άφιξή τους στην «άλλη πόλη»;

Η πόλις

Ο ήρωας είχε φανταστεί τη φυγή ως λύτρωση, ως δυνατότητα για ένα νέο ξεκίνημα της ζωής του (Μια πόλις άλλη θα βρεθεί καλλίτερη από αυτή). Στη συνέχεια συνειδητοποιεί το αδιέξοδο και ανέφικτο της φυγής (Κάθε προσπάθειά μου μια καταδίκη είναι γραφτή), το αδύνατο της αλλαγής (Για τα αλλού – μη ελπίζεις – δεν έχει πλοίο για σε, δεν έχει οδό). Η πόλη στην οποία θα φτάνει δε θα είναι άλλη, θα είναι πανομοιότυπη με εκείνην στην οποία έχει καταδικάσει τον εαυτό του να ζει. (Στους δρόμους θα γυρνάς τους ίδιους. Και στες γειτονιές τες ίδιες θα γερνάς˙ και μες στα ίδια σπίτια αυτά θ’ ασπρίζεις) . Στην πραγματικότητα για τον ήρωα δεν υπάρχει «άλλη πόλη» (Καινούριους τόπους δεν θα βρεις, δεν θά ’βρεις άλλες θάλασσες).                                                                                                                        (μ.1.5)

Αριάγνη

Με πόνο ψυχής θα αφήσουν πίσω τους όσα έζησαν,  τη χαρά και τους έρωτες και τις ελπίδες και τα μεθύσια, θα αφήσουν τους τάφους των προγόνων τους αφημένους στο έλεος του Θεού. Δίχως καντήλι, δίχως έναν κουβά νερό να ξεδιψάσουν τα κόκαλά τους, θα υποχρεωθούν να εγκαταλείψουν τους ανθρώπους με τους οποίους μοιράστηκαν τις αγωνίες και τις χαρές τους. Θα πάρουν μαζί τους τα πράγματα, αλλά τίποτα δε θα έχει πια νόημα στη νέα ζωή που θα αρχίσουν, γιατί η ζωή δεν μπορεί να χωρέσει σε «σεντούκια» και τα πράγματα από μόνα τους δεν έχουν αξία χωρίς τους ανθρώπους. Η «άλλη πόλη» θα είναι γι αυτούς ξένη, και οι ίδιοι θα είναι ξένοι ανάμεσα σε ξένους, απάτριδες στην ίδια τους την πατρίδα. Θα τριγυρίζουν σαν άταφοι νεκροί που ζητούν ένα λάκκο να πέσουν μέσα να ξεκουραστούν. Θα μετανιώνουν για τις πράξεις τους που τους οδήγησαν στο διωγμό, αλλά δε θα υπάρχει κανένα περιθώριο επιστροφής, όσο κι αν το επιθυμούν.                                                                                       (μ.1.5)