Λογοτεχνία: Καβάφης, Τσίρκας, Π. Μηχανικός
Άγνωστο κείμενο: Β. Φίλια "Παιδεία και κράτος"
Άγνωστο κείμενο: Β. Φίλια "Παιδεία και κράτος"
Καθηγήτρια: Βαλεντίνα Σαλτέ, Φιλόλογος
Σχολική χρονιά: 2005-2006
Το εξεταστικό δοκίμιο αποτελείται από τέσσερα (4) μέρη. Να απαντήσετε σε όλα τα ερωτήματα.
Διάρκεια τρεις (3) ώρες
ΜΕΡΟΣ Α΄: ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ (μονάδες 20)
Να διαβάσετε το πιο κάτω κείμενο και να απαντήσετε στις ερωτήσεις που ακολουθούν:
§1 Στη βάση αυτών των προδιαγραφών η κρατική εκπαίδευση είναι σαφές ότι όχι μόνον εξυπηρετεί το κοινωνικό status quo, τη δεδομένη τάξη πραγμάτων μέσα στην κοινωνία, αλλά επίσης ότι εμφανίζει τεράστιες ανεπάρκειες. Ανεπάρκειες διότι, πριν απ’ όλα, δεν εκπληρώνει το βασικό ιδεώδες της Παιδείας, που είναι η ανάπτυξη και η ολοκλήρωση της προσωπικότητας, που σημαίνει τον ελεύθερο, σκεπτόμενο και παράλληλα παραγωγικά χρήσιμο άνθρωπο. Οι εκπαιδευτικές παράμετροι, όπως τις προσδιόρισε ο Jager, όχι μόνο δεν εκπληρώνονται, αλλά κυριολεκτικά κινούνται στη σφαίρα του άπιαστου και ιδεατού. Είναι χαρακτηριστικό ότι, παρά τις διαφορές προσανατολισμού της Παιδείας στις ανεπτυγμένες και τις μη ανεπτυγμένες χώρες, υπάρχει ένας κοινός παρονομαστής: ένας στενά νοούμενος και στείρος επαγγελματισμός, που αφήνει περίπου ακάλυπτο το στόχο μιας πολύπλευρης ωρίμανσης του προσώπου. Ακριβώς γι’ αυτό και παρατηρείται αυτό που ο Άγγλος C.P. Snow ονόμασε “The two cultures”.1 Οι δύο πολιτισμοί εννοούνται μ’ αυτό το απύθμενο χάσμα που έχει δημιουργηθεί ανάμεσα στους ανθρώπους των γραμμάτων και τους τεχνοκράτες. Τους ανθρώπους των γραμμάτων, περιορισμένη πάντοτε και «ελιτίστικη» μερίδα, που είναι εντελώς άσχετοι με τις Φυσικές επιστήμες, την τεχνολογία και την παραγωγή από το ένα μέρος και τους τεχνοκράτες που αγνοούν ολοκληρωτικά κάθε ανθρωπιστική διάσταση, την κοινωνική προβληματική και οπωσδήποτε τη σημασία που περικλείνεται στα μεγάλα πολιτιστικά αγαθά – τέχνες, γράμματα – και την παράδοση.
§2 Και φυσικά γεννιέται το ερώτημα ποια είναι η λύση. Ασφαλώς, το πέρασμα σε μια άλλη κοινωνική πραγματικότητα, σε ένα «άλλο είδος» κοινωνίας, αποτελεί την απάντηση, η οποία όμως θα μας οδηγούσε πολύ μακριά και κατά κάποιο τρόπο θα μας απάλλασσε από την υποχρέωση να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα μέσα στις υπάρχουσες συνθήκες. Το να μιλήσει κανείς μέσα στις υπάρχουσες συνθήκες για αποκρατικοποίηση της Παιδείας, όχι μόνο θα ήταν ανέφικτο, αλλά θα ήταν και λανθασμένο. Η υπαλλαγή – η ιδιωτικοποίηση – έχει αρνητικότατες συνέπειες, ασύγκριτα μεγαλύτερες, για τους ακόλουθους λόγους : Πρώτον, διότι θα περιόριζε τη δυνατότητα πρόσβασης στην εκπαίδευση των οικονομικά ασθενέστερων. Δεύτερο, διότι μέσα από την ίδια την εκπαίδευση θα δημιουργούνταν «ελίτ», όπως απέδειξε και η αμερικάνικη εμπειρία. Τρίτο, διότι η εκπαίδευση θα περιερχόταν στον έλεγχο ιδιωτικών συμφερόντων, πανίσχυρων «τρίτων», όπως τους αποκάλεσε ο Γερμανός συνταγματολόγος Nipperday – που βεβαίως θα προωθούσαν το είδος της γνώσης και την ιδεολογία που συμφέρει σ’ αυτά σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα απ’ ότι το Κράτος.
§3 Επομένως, το θέμα δεν μπορεί να τεθεί στη βάση της κατάργησης της κρατικής Παιδείας, αλλά στη βάση της κοινωνικής παρέμβασης και του κοινωνικού ελέγχου της κρατικής Παιδείας. Βέβαια, αυτό προϋποθέτει αφ’ ενός μια ενεργοποίηση και υπευθυνοποίηση των συλλογικών κοινωνικών φορέων και εκφράσεων – κομμάτων, συνδικάτων, τοπικής αυτοδιοίκησης – αφ’ ετέρου θεσμοποίηση αυτών των παρεμβάσεων μέσα από νομοθετημένα όργανα. Μόνο στη βάση αυτή θα μπορούσε να μιλήσει κανείς για εκδημοκρατισμό της Παιδείας με την ουσιαστική έννοια του όρου και όχι με τη διαστρεβλωτική, που του αποδίδεται απ’ όλες σχεδόν τις κατευθύνσεις. Στη λογική αυτού του ουσιαστικού εκδημοκρατισμού και μόνο, που σημαίνει συγκροτημένη κοινωνική παρέμβαση σε επίπεδο λήψης αποφάσεων, όσον αφορά και στις κατευθύνσεις και στο περιεχόμενο της Παιδείας, μπορεί να αρθούν οι αρνητικότητες της μονομερούς διαχείρισης της Παιδείας από το Κράτος και ο λαός να αποκτήσει συνείδηση και της έκτασης και της σημασίας της εκπαίδευσης για την πορεία και το μέλλον ολόκληρης της κοινωνίας.
Βασίλη Φίλια, «Παιδεία και Κράτος», Δεκατέσσερα Δοκίμια Κοινωνιολογίας, Αθήνα 1991.
Ερωτήσεις:
Α1. Να ενημερώσεις την τάξη σου για το περιεχόμενο του πιο πάνω κειμένου με γραπτή περίληψή του σε 120-140 λέξεις.
(μονάδες 8)
Α2. Στην πρώτη παράγραφο ο συγγραφέας ασκεί κριτική στην κρατική εκπαίδευση, υποστηρίζοντας ότι αυτή εμφανίζει τεράστιες ανεπάρκειες.
α) Να εντοπίσεις μέσα από το κείμενο και να εξηγήσεις δύο αδυναμίες της κρατικής εκπαίδευσης στις οποίες αναφέρεται ο συγγραφέας.
β) Συμφωνείς με την άποψη του συγγραφέα; Να υποστηρίξεις τη γνώμη σου αναφερόμενος και σ’ ένα παράδειγμα από τη σημερινή πραγματικότητα.
α) Να εντοπίσεις μέσα από το κείμενο και να εξηγήσεις δύο αδυναμίες της κρατικής εκπαίδευσης στις οποίες αναφέρεται ο συγγραφέας.
β) Συμφωνείς με την άποψη του συγγραφέα; Να υποστηρίξεις τη γνώμη σου αναφερόμενος και σ’ ένα παράδειγμα από τη σημερινή πραγματικότητα.
(μονάδες 6)
Α3. α) Ποια είναι η θέση του συγγραφέα για την ιδιωτικοποίηση της Παιδείας, όπως φαίνεται στη 2η παράγραφο ;
β) Ποιους τρόπους και ποια μέσα πειθούς χρησιμοποιεί, για να στηρίξει την άποψή του; Να τεκμηριώσεις την απάντησή σου με συγκεκριμένα στοιχεία από το κείμενο.
(μονάδες 6)
ΜΕΡΟΣ Γ΄: ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΥ ΛΟΓΟΥ-ΕΚΘΕΣΗ (μονάδες 40)
Στην 3η παράγραφο ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι οι αρνητικότητες της μονομερούς διαχείρισης της Παιδείας από το Κράτος μπορεί να αρθούν μόνο με τον ουσιαστικό εκδημοκρατισμό της (που σημαίνει συγκροτημένη κοινωνική παρέμβαση σε επίπεδο λήψης αποφάσεων, όσον αφορά και στις κατευθύνσεις και στο περιεχόμενο της Παιδείας). Κι αυτό, σύμφωνα με τα λεγόμενά του συνεπάγεται ότι ο λαός πρέπει να αποκτήσει συνείδηση και της έκτασης και της σημασίας της εκπαίδευσης για την πορεία και το μέλλον ολόκληρης της κοινωνίας.
Μέσα στα πλαίσια του «Διαλόγου για την Παιδεία», η πόλη σου διοργανώνει Συνέδριο με εκπροσώπους όλων των εμπλεκόμενων φορέων. Σε ομιλία σου, ως εκπρόσωπος της ΠΣΕΜ, να αναπτύξεις τις απόψεις σου για τις κατευθύνσεις και το περιεχόμενο που πρέπει να έχει η Παιδεία στις μέρες μας και να υποστηρίξεις την αξία της δημόσιας εκπαίδευσης για την πορεία και το μέλλον ολόκληρης της κοινωνίας.
(450-500 λέξεις)
ΜΕΡΟΣ Δ΄:ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ-ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΌ ΒΙΒΛΙΟ (μονάδες 30)
Να διαβάσετε τα κείμενα και να απαντήσετε στις ερωτήσεις που ακολουθούν.
I. Κ. Π. Καβάφη, Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον
Σαν έξαφνα, ώρα μεσάνυχτ', ακουσθεί
αόρατος θίασος να περνά
με μουσικές εξαίσιες, με φωνές -
την τύχη σου που ενδίδει πια, τα έργα σου
που απέτυχαν, τα σχέδια της ζωής σου
που βγήκαν όλα πλάνες, μη ανωφέλετα θρηνήσεις.
Σαν έτοιμος από καιρό, σα θαρραλέος,
αποχαιρέτα την, την Αλεξάνδρεια που φεύγει.
Προ πάντων να μη γελασθείς, μην πεις πως ήταν
ένα όνειρο, πως απατήθηκεν η ακοή σου
μάταιες ελπίδες τέτοιες μην καταδεχθείς.
[…]
Ερώτηση Δ1:
α) Με ποιο τρόπο καλείται ο Αντώνιος να αντιμετωπίσει τη συμφορά στο πιο πάνω απόσπασμα;
(μονάδες 6)
β) Τι συμβολίζει η Αλεξάνδρεια;
(μονάδες 4)
II. Παντελή Μηχανικού, Ονήσιλος
[…]
Δέκα χρόνια έστελλε τις μέλισσές του ο Ονήσιλος
να μας κεντρίσουν
να μας ξυπνήσουν
να μας φέρουν ένα μήνυμα.
Δέκα χιλιάδες μέλισσες έστειλε ο Ονήσιλος
κι όλες ψοφήσανε απάνω στο παχύ μας δέρμα
χωρίς τίποτα να νιώσουμε.
Κι όταν το ποδοβολητό των βαρβάρων
έφτασε στη Σαλαμίνα
φρύαξε ο Ονήσιλος.
Άλλο δεν άντεξε.
Άρπαξε το καύκαλό του
και το θρυμμάτισε επάνω στο κεφάλι μου.
[…]
Ερώτηση Δ2:
α) Σε ποια περίοδο της σύγχρονης ιστορίας της Κύπρου αναφέρεται το πιο πάνω απόσπασμα;
(μονάδες 2)
β) Ποια ήταν η στάση του κυπριακού λαού απέναντι στα μηνύματα που έστελλε ο Ονήσιλος και ποιο ήταν το αποτέλεσμα της στάσης αυτής;
(μονάδες 6)
III. Στρ. Τσίρκα, Αριάγνη και Αλ. Παπαδιαμάντη, Φόνισσα
[…]
Πάει, το χάνω το παιδί, λέω μέσα μου. Βαστάτε της το κούτελο, τους λέω και πάω στα εικονίσματα. Έπεσα χάμω και χτυπούσα το κεφάλι στο πάτωμα. Παναγίτσα μου, έλεγα, όχι αυτό, είναι αθώο και τ' αγαπάει τόσο τα γράμματα. Και στο ράψιμο είναι καλό και τ' αδέρφια της τα πονάει κι είναι η αδυναμία του κύρη της. Μαμά, μου φωνάζουνε, τα χέρια της πάγωσαν. Κι ο Μιχάλης ξεχρόνιζε. Κι έφτασε κάποτε και νόμισα πως έφτασε ο Μεσσίας. Μα τι μου λέει; Ο πατέρας δεν πήγε απόψε καθόλου στη δουλειά. Ω, συμφορά, ω, ανάθεμα σ' αυτόν που έβγαζε τις τράπουλες. Κάνω έτσι κι όταν είδα τη λεκάνη γεμάτη στα μισά, μου ήρθε σαν τρέλα. Μπα, λέω, αδύνατο τόσο αίμα να είναι του παιδιού, θα 'χε τελειώσει. Αυτό είναι ξινισμένο κρασί απ' τη νταμιζανίτσα του μπαλκονιού. Το παιδί χάνεται, Αριάγνη! Άνοιξα τα παράθυρα. Σώστε, χριστιανοί, το χάνω μέσα από τα χέρια μου, φωνάζω. Από κάτω, κάτι μου λέγανε. Σκύβω, ήταν ο Γιούνες, μ' εκείνο το σερσέμη τον πιανίστα το Γερμανό και χάζευαν το τάβλι του ποδηλατά. -Ομ Μεχάλη, τρέχει τίποτα;- Βρε Γιούνες, του λέω, σώσε, το παιδί μου τελειώνει. Ώσπου να το πω ήταν απάνω. Πλατς, πλατς χτυπούσαν τα γυμνά του πόδια στα πέτρινα σκαλοπάτια. Μια και δυο τη σήκωσε στα χέρια και δρόμο κάτω. […]
Στρ. Τσίρκα, Αριάγνη
[…]
Είχε καρπογεννήσει, λοιπόν η Χαδούλα τόσα τέκνα, και είχε κτίσει μικρόν οσπίτιον δια να κατοικήση. Όσον ηύξανεν η οικογένεια, τόσον ηύξανον και τα «φαρμάκια». Ναι, από τας ιδίας οικονομίας της είχε αποκτήσει την μικράν οικίαν η Γιαννού, και όχι από τα περισσεύματα του συζύγου της. Ο μάστρο - Γιάννης ο Σκούφος, ή ο «Λογαριασμός», δεν ήξευρε, πράγματι, να λογαριάση καλά ούτε πόσα μεροκάματα είχε δουλέψει, ούτε πόσα κάνουν τέσσαρα ή πέντε ή έξ μεροκάματα της εβδομάδος προς μίαν και 75 ή μίαν και 80 - διότι τόσα έπαιρνεν ως τρίτης τάξεως μαραγκός. Όταν ενίοτε, ως καλαφάτης, επληρώνετο προς 2.35 ή 2.40, πάλιν δεν ήξευρε να τα λογαριάση.
Μόνον τού ήρεσκε να τα πίνη, σχεδόν όλα, την Κυριακήν. Πλην ευτυχώς η σύζυγός του είχε λάβει τα μέτρα της, κι έπαιρνεν αυτή τα λεπτά στα χέρια της, το Σάββατον το βράδυ. ΄Η τα εισέπραττε, κατ' ευθείαν, από τον πρωτομάστορην, όχι άνευ έριδος και δυσκολίας -επειδή ο πρωτομάστορης δεν ήθελε να της τα δώση, προτιμών να τα εγχειρίση εις τον μάστρο - Γιάννην τον ίδιον, από τον οποίον μάλιστα εκράτει, καθώς και απ’ όλους τους άλλους, δέκα ή δεκαπέντε λεπτά ως έκτακτα ποσοστά, λέγων «έχω κορίτσια, βρε αδελφέ, έχω κορίτσια!». Αλλ' η Φραγκογιαννού πού να γελασθή. Αυτή του έδιδε την μόνην λογικήν και την μόνην πρέπουσαν απάντησιν: «Εσύ μονάχα έχεις κορίτσια, μάστορη; Ο άλλος κόσμος δεν έχουν;».
΄Η, αν δεν κατόρθωνε να τα λάβη η ιδία από τον αρχιναυπηγόν, η Γιαννού τα ήρπαζε, «σα χωρατά, σαν αλήθεια», από τας χείρας του συζύγου της, αφού εφρόντιζε πρώτον να τον «καλοκαρδίση» και να τον φέρη εις την κατάλληλον -ψυχολογικήν θέσιν. Ή, τέλος, τον άφινε να κοιμηθή μισοζαλισμένος, και τα έκλεπτεν από τα φορέματά του, την νύκτα του Σαββάτου. Μόνον, την Κυριακήν το πρωί, του έδιδε δια «χαρτζιλίκι» 40 ή 50 λεπτά.[…]
Α. Παπαδιαμάντη, Η Φόνισσα
Ερώτηση Δ3:
Στα πιο πάνω αποσπάσματα παρουσιάζονται δυο οικογένειες:
α) Πώς συμπεριφέρεται ο άντρας και πώς η γυναίκα της κάθε οικογένειας;
(μονάδες 6)
β) Ποιο από τα πιο πάνω πρόσωπα, κατά τη γνώμη σας, γίνεται περισσότερο ηθικά αποδεκτό από τη σημερινή κοινωνία και για ποιο λόγο;
(μονάδες 6)
ΤΕΛΟΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου