Λύσεις διαγωνίσματος λογοτεχνίας - Οκτώβριος 2013

ΛΥΚΕΙΟ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ ΠΕΤΡΟΥ ΚΑΙ ΠΑΥΛΟΥ – ΛΕΜΕΣΟΣ

ΛΥΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ Α ΤΕΤΡΑΜΗΝΟΥ

ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ: Λογοτεχνία

Καθηγήτρια: Βαλεντίνα Σαλτέ    Τμήμα: Γ4        Ημερομηνία: 28/10/2012

Καβάφης - Σεφέρης

Γενική παρατήρηση: Προτού απαντήσετε τις ερωτήσεις, διαβάστε προσεκτικά τι σας ζητούν. Μην γράφετε ό,τι ξέρετε, αλλά αυτά που ζητούν οι ερωτήσεις.

Ενδεικτικά σημεία απαντήσεων

1.     Δύο εκδοχές πόλεων:

Παρουσίαση: βλ. σημειώσεις για το πώς παρουσιάζεται και τι συμβολίζει η πόλη στο κάθε ποίημα (2 Χ 1.5 μ.)

Σύγκριση: Και οι δύο λειτουργούν ως σύμβολα ζωής. (1 μ.) Ωστόσο, οι δύο «πόλεις» λειτουργούν αντιθετικά / διαφορετικά σε σχέση με τη ζωή των ηρώων (αποτυχία, ή τόπος εγκλεισμού από τον οποίο δεν μπορεί να ξεφύγει εάν δεν υπάρξει εκ των ένδον αλλαγή / επιτυχία, ευτυχισμένη ζωή η οποία τελειώνει) (1 μ.)

Η σύγκριση μπορεί να διαφανεί και μέσα από την παρουσίαση των δύο εκδοχών πόλεων, αρκεί να διαφανεί (α) ότι λειτουργούν ως σύμβολα και (β) ότι λειτουργούν αντιθετικά

2.     Ποια στάση ζωής υποδεικνύεται απέναντι στην αποτυχία και την ήττα σε κάθε ένα από τα δύο ποιήματα;

Και στα δύο ποιήματα ο ποιητής υποδεικνύει την αξιοπρεπή, γενναία, ψύχραιμη και ρεαλιστική στάση ζωής (αξιοπρέπεια, ρεαλιστική αποδοχή και γενναία αντιμετώπιση της πραγματικότητας), σύμφωνα με την οποία ο άνθρωπος πρέπει να αναγνωρίζει και να συνειδητοποιεί την ήττα και την αποτυχία, χωρίς να μεμψιμοιρεί. Η ρεαλιστική αντιμετώπιση της πραγματικότητας προβάλλεται ως η μόνη γενναία και θαρραλέα επιλογή για τον άνθρωπο που βιώνει την αποτυχία στη ζωή του.

Συγκεκριμένα, στο ποίημα «η πόλις» η αξιοπρέπεια προβάλλεται ως στάση ζωής μέσα από την αποδοχή της προσωπικής ευθύνης εκ μέρους του ήρωα για την ήττα και την αποτυχία, (αυτοκριτική). Η φυγή παρουσιάζεται ως αδιέξοδη και ανώφελη και η επιλογή της νοείται ως ένδειξη δειλίας. Ταυτόχρονα, προβάλλεται η αυτογνωσία, και η επίγνωση πως η αλλαγή έρχεται πάντα εκ των έσω, ως θαρραλέα στάση ζωής που προφυλάσσει τον άνθρωπο από την ψευδαίσθηση ότι η αλλαγή του χώρου θα φέρει και αλλαγή στη ζωή του.                      ή

Ο ποιητής καλεί τον ήρωα:

-       να αναγνωρίσει ρεαλιστικά, να συνειδητοποιήσει, να αποδεκτεί την αποτυχία και την ήττα

-       να αναγνωρίσει την προσωπική του ευθύνη για την κατάντια της ζωής του

-       να μην τρέφει ψευδαισθήσεις ότι με τη φυγή θα επέλθει ουσιαστική αλλαγή στη ζωή του, αλλά να κατανοήσει πως η μετατόπιση δεν αποτελεί λύση στα προβλήματά του, ούτε σημαίνει έξοδο από τα προσωπικά του αδιέξοδα

-       να διαθέτει αυτογνωσία και επίγνωση, να συνειδητοποιήσει πως η αλλαγή έρχεται πάντα εκ των έσω

Στο ποίημα «Απολείπειν ο θεός Αντώνιον η αξιοπρέπεια προβάλλεται μέσα από την ψύχραιμη και θαραλλέα αποδοχή του τέλους, της ήττας, της απώλειας όσων έζησε. Ο ποιητής υποδεικνύει τη συνεχή ετοιμότητα για αντιμετώπιση της συμφοράς, ως αρετή ενός άξιου ανθρώπου, που κατάφερε να γευτεί την επιτυχία, γι αυτό και πρέπει να είναι έτοιμος να δεχτεί και το τέλος της. Οι ψευδαισθήσεις, οι αυταπάτες, οι μάταιες ελπίδες, οι παρακλητικές ικεσίες για παράταση της ζωής μέσα στην αποτυχία, την ήττα και τον εξευτελισμό, θεωρούνται ως ένδειξη δειλίας. Αντίθετα, η γενναιότητα ταυτίζεται με τη δύναμη του ανθρώπου να αποχαιρετά με θάρρος και αξιοπρέπεια όσα του πρόσφερε η ζωή. Τέλος, η συγκινητική αναγνώριση και η εκτίμηση για όσα πρόσφερε στον άνθρωπο η μέχρι τώρα ζωή του, προβάλλεται ως απόδειξη πως ήταν άξιος να τα ζήσει. ή

Ο ποιητής καλεί τον ήρωα:

- να σταθεί δυνατός μπροστά στο τέλος και να αποχαιρετίσει με θάρρος και αξιοπρέπεια όσα του πρόσφερε η ζωή

- να βρίσκεται πάντα σε ετοιμότητα για αντιμετώπιση της συμφοράς, του τέλους, ακόμη κι ενός ξαφνικού κι απρόσμενου κακού

- να μην τρέφει ψευδαισθήσεις, αυταπάτες, μάταιες ελπίδες παραβλέποντας την πραγματικότητα

- να μην καταδέχεται τις παρακλητικές ικεσίες για παράταση της ζωής μέσα στην αποτυχία, την ήττα, και τον εξευτελισμό, γιατί αυτά ταιριάζουν μόνο στους δειλούς

- να εκτιμήσει με συγκίνηση όσα του πρόσφερε η μέχρι τώρα ζωή του

Αναμένονται τουλάχιστον τρία σημεία για κάθε ποίημα, ή ο εντοπισμός των κοινών στοιχείων (αξιοπρέπεια και ρεαλισμός) και επιπλέον δύο σημεία για κάθε ποίημα. Η απάντηση δεν πρέπει να ταυτίζεται με την ανάλυση του νοήματος ή την παρουσίαση του περιεχομένου των ποιημάτων. Όπως σας δόθηκαν τα σημεία στην πιο πάνω απάντηση, μπορείτε να τα αξιοποιήσετε σε ερώτηση σύγκρισης (κοινά στοιχεία και επιμέρους για κάθε ποίημα)

3. Η ερώτηση ζητούσε ένα στοιχείο θεατρικότητας για το κάθε ποίημα (άρα ποιο από τα πιο κάτω, τεκμηριωμένα με αναφορά σε στίχο ή φράση από τα ποιήματα), και μία κοινή τεχνική των ποιημάτων με την οποία επιτυγχάνεται ο διδακτισμός. Εάν στις εξετάσεις γράψετε περισσότερα, θα ληφθεί υπόψη μόνο το πρώτο που θα δώσετε, έστω κι αν αυτό είναι λανθασμένο και το επόμενο σωστό. Για την απάντησή σας πρέπει να ληφθούν υπόψη τα εξής.

Θεατρικότητα: στοιχεία σκηνικού χώρου / σκηνογραφίας, στοιχεία φωτισμού, σκευής, ενδυματολογικά, δήλωση θεατρικού χρόνου / χρόνου της δράσης, σκηνοθετικές οδηγίες, διάλογος, μονόλογος ως θεατρικό αναλόγιο, πρόσωπα σε δράση, ηχητικές εικόνες, στοιχεία που δηλώνουν κίνηση, δράση, δραματική ένταση, ...

Να μην συγχέεται η θεατρικότητα με τη δραματικότητα. Τα στοιχεία θεατρικότητας είναι αυτά που μας επιτρέπουν να αναπαραστήσουμε θεατρικά ένα κείμενο. Η δραματικότητα αφορά στη δράση, εσωτερική ή εξωτερική, τις εσωτερικές συγκρούσεις, τα διλήμματα, την τραγικότητα των προσώπων. Μπορεί να εμπεριέχει τα στοιχεία θεατρικότητας, αλλά οι έννοιες δεν είναι ταυτόσημες.

Διδακτισμός: Πρόκειται για χαρακτηριστικό της ποίησης του Καβάφη που επιτυγχάνεται με συγκεκριμένες τεχνικές: (α) χρήση β΄προσώπου και (β) προτρεπτική και αποτρεπτική προστακτική, με τρόπο που ο αναγνώστης αισθάνεται πως ο ποιητής απευθύνεται σε αυτόν, άρα το μήνυμα εξατομικεύεται σε κάθε αναγνώστη. Δημιουργείται η εντύπωση πως ο ποιητής απευθύνεται στον αναγνώστη και τον συμβουλεύει, το νουθετεί, του υποδεικνύει ποια στάση ζωής να υιοθετήσει.

(γ) με τη χρήση συμβόλων, που λειτουργούν είτε ως πρότυπα προς μίμηση, είτε ως παραδείγματα προς αποφυγή

4. Στοιχεία σκηνικού χώρου που ζωντανεύουν συνειρμικά το ιστορικό-πολιτισμικό παρελθόν της Κύπρου. (5Χ1 μ.)

- ακρογιάλι Σαλαμίνας / Σαλαμίνα της Κύπρος σε σχέση με τη Σαλαμίνα της Ελλάδας: (α) Τεύκρος / εξελληνισμός κατά τη μυκηναϊκή εποχή, (β) Αρχαιότητα (κυπροκλασική και κυπροαρχαϊκή εποχή, όταν η Σαλαμίνα αποτελούσε το σημαντικότερο κυπριακό βασίλειο / Ονήσιλος και κυπριακή επανάσταση / Ευαγόρας και ελληνικότητα)

- κολόνες: αρχαιότητα / αρχαία ιστορία της Κύπρου (κυπροκλασική, κυπροαρχαϊκή, ελληνιστική, ρωμαϊκή)

- παλιά πιθάρια: διαχρονική πολιτισμική παράδοση, που ξεκινά από την αρχαιότητα, χωρίς να προσδιορίζεται ο χρόνος και η περίοδος

- Άγιος Επιφάνειος: απομεινάρια της Βασιλικής, παραπέμπουν στη Βυζαντινή περίοδο

- όλα τα πιο πάνω, δείχνουν χωνεμένη τη δύναμη της πολύχρυσης αυτοκρατορίας: παραπέμπει στη μυκηναϊκή εποχή (πολύχρυσες Μυκήνες) και τον εξελληνισμό της Κύπρου από τους Μηκυναίους, στη Βυζαντινή (πολύχρυση) αυτοκρατορία, αλλά και σε όλους τους κατακτητές που πέρασαν από το νησί, από αυτό το πέρασμα.

---

5.    Δισημία: Η ερώτηση ζητούσε να εντοπίσετε στίχους που μπορούν να ερμηνευθούν με δύο διαφορετικούς τρόπους. Πρόκειται για τεχνική του Σεφέρη, με την οποία επιτυγχάνεται η διεύρυνση του νοήματος. Οι δύο ερμηνείες λειτουργούν συμπληρωματικά (ισχύουν και οι δύο) και όχι διαζευτικά (η μια ή η άλλη). Πρόκειται για τα σημεία όπου το υποκείμενο των ρημάτων δεν προσδιορίζεται, και μπορεί να διαβαστούν με υποκείμενο είτε τους Κύπριους είτε τους Άγγλους. Δίνεται μία μονάδα στον εντοπισμό των στίχων και 2Χ1.5 μονάδες για την ερμηνεία τους (1.5 για την κάθε ερμηνεία. Για την απάντηση βλ. σημειώσεις Σεφέρη.

---

6.      Διακειμενική συνομιλία: Βλ. σημειώσεις με Δάνεια, διακειμενικές αναφορές και διακειμενικές συνομιλίες στο ποίημα του Γιώργου Σεφέρη «Σαλαμίνα της Κύπρος»

- Εντοπισμός της διακειμενικής συνομιλίας στο συγκεκριμένο απόσπασμα (2 μονάδες)

Η σωστή απάντηση είναι η προσευχή του αντιπλοίαρχου λόρδου Hugh Beresford : «Κύριε, .... ξεριζώσουμε»

- Επεξήγηση πώς αυτή η συνομιλία συνδέεται με την ύβρη των Άγγλων (περιεχόμενο: αρπαγή, δόλος, ιδιοτέλεια, άρα απόδειξη ότι οι Άγγλοι κρατούν το λαό της Κύπρου παρά τη θέλησή του και ότι είναι ανακόλουθοι)       (2 μονάδες)

- Σύνδεση με Νέμεση ως νομοτέλεια για την τιμωρία των υβριστών (αναφορά στους στίχους «Φωνή Κυρίου .... έστι») και Κάθαρση στο άκουσμα της τιμωρίας (2 μονάδες)

Άλλες πιθανές απαντήσεις:

- Διακειμενική συνομιλία με το έργο «Πέρσαι» του Αισχύλου («Νήσος τις έστι») Η συνομιλία αυτή ενισχύεται με την αναφορά σε αυτούς «που γύρευαν ν’αλυσοδέσουν τον Ελλήσποντο» και την παρουσία του «μαντατοφόρου». Κατανομή μονάδων όπως και προηγουμένως (επεξήγηση ύβρεως στο συγκεκριμένο σημείο, νέμεση, κάθαρση).

- Διακειμενική συνομιλία με τους Ψαλμούς (Παλαιά Διαθήκη, 28^ος Ψαλμός Δαβίδ) «Φωνή Κυρίου επί των Υδάτων». Σε αυτή την περίπτωση πρέπει να δώσετε όλα τα σημεία της ύβρεως, για να δικαιολογήσετε την παρουσία της Φωνής Κυρίου και τη σύνδεσή της με την αισχύλεια αντίληψη περί Θείας Δίκης.

Προσοχή: Εάν η απάντησή σας δε στηρίζεται στη διακειμενική συνομιλία, θα θεωρηθεί εξ ολοκλήρου λανθασμένη, έστω κι αν εξηγείτε το σχήμα «ύβρις – νέμεση – κάθαρση». Δε σας ζητήθηκε να εξηγήσετε το σχήμα, αλλά πώς η συνομιλία του Σεφέρη με ένα άλλο κείμενο συνδέεται με αυτό το σχήμα. Λανθασμένη θεωρείται επίσης απάντηση με διακειμενική συνομιλία από στίχους που δεν περιλαμβάνονται στο συγκεκριμένο απόσπασμα.