Το τέλος του "ελληνικού ονείρου"
Απαντήσεις γραπτής εξέτασης στα Νέα Ελληνικά
Γ΄Λυκείου – 5 Ιανουαρίου 2011:
Μέρος
Α: Αδίδακτο κείμενο
Aθ.
Έλλις, Το τέλος του «ελληνικού ονείρου», εφ. «Καθημερινή», Αθήνα 31/03/2011
Α1. Περίληψη: Περιέχει τα εξής σημεία, τα οποία
πρέπει να ενταχθούν σε συνεχές κείμενο:
- Η δυσάρεστη υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου προκαλεί αντιδράσεις στις χαμηλές κοινωνικές τάξεις, ωστόσο, η εγκατάλειψη του υλιστικού τρόπου ζωής είναι υγιές φαινόμενο για την Ελλάδα.
- Για το σημερινό οικονομικό και ηθικό αδιέξοδο της Ελλάδας ευθύνονται το αντιπαραγωγικό Δημόσιο, οι κρατικοδίαιτοι επιχειρηματίες, οι ανίκανοι πολιτικοί, τα αναξιόπιστα ΜΜΕ και οι μικροεπιχειρηματίες, με αποτέλεσμα την επιβολή μέτρων στη χώρα.
- Η παγκόσμια οικονομική κρίση οδήγησε στον απεγκλωβισμό (απεξάρτηση) από τον υπερκαταναλωτισμό σε πολλές δυτικές χώρες, με θετική συνέπεια τη χρεοκοπία του «αμερικάνικου ονείρου» διεθνώς.
- Πρόσφατες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι πλείστοι Αμερικάνοι, από παραδοσιακοί υλιστές μετατρέπονται σε «κοσμικούς πνευματικούς» που διέπονται πλέον από κοινωνικές αντί υλιστικές αξίες, ανεξαρτήτως πολιτικής ιδεολογίας.
- Οι Νεοϋρκέζοι στράφηκαν στις ανθρωπιστικές αξίες μετά την 11η Σεπτεμβρίου, ενώ οι Έλληνες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τον εύκολο πλουτισμό και τον καταστροφικό υπερκαταναλωτισμό, επειδή χρεοκόπησαν.
Α2 (α) Δομικά στοιχεία παραγράφου: (6 Χ 0.25 = 1.5μ)
-
Θεματική
περίοδος: Από
τις δημοσκοπήσεις...«παραδοσιακούς υλιστές».
-
Λεπτομέρειες: Η κατηγορία αυτή ... Δημοκρατικούς.
-
Κατακλείδα: Για
κάθε νοήμονα... εξέλιξη.
(β)
Τρόποι ανάπτυξης: (2 Χ 0.5 για απλή αναφορά + 0.5 για την τεκμηρίωση = 2μ)
-
Σύγκριση
και αντίθεση: Παρουσιάζονται από τη μια τα χαρακτηριστικά και η συμπεριφορά
των «παραδοσιακών υλιστών» και από την άλλη αυτά των «κοσμικών πνευματικών».
π.χ. Η κατηγορία αυτή (των παραδοσιακών υλιστών), υποχωρεί αριθμητικά, ενώ
αυξάνονται κατακόρυφα οι «κοσμικοί πνευματικοί», στόχος δεν είναι πλέον...,
αντιθέτως θέτουν..., είναι μια αλλαγή που...
-
Παραδείγματα:
καταναλωτικών αγαθών: μεγάλων κατοικιών, πολυτελών αυτοκινήτων, αναρίθμητων
ρούχων, ακριβών κοσμημάτων, σωρείας παιχνιδιών, κ.λπ.
ή παραδείγματα συμπεριφοράς:
Απορρίπτουν τον εθισμό στα πολλά αγαθά, και ανάγουν σε στοιχείο επιτυχίας το
ήθος, τη συνέπεια, την προσφορά στο κοινωνικό σύνολο, τη συμβολή σε έναν πιο
καθαρό πλανήτη.
Α3. (α)
Ο
συγγραφέας «επιτίθεται» σε όλους αυτούς που με τη συμπεριφορά τους κατέστρεψαν
την ελληνική οικονομία, με αποτέλεσμα η Ελλάδα να φτάσει σε οικονομικό αδιέξοδο
και να υποχρεωθεί να μπει στο μηχανισμό στήριξης. Οι κατηγορίες του αφορούν το
σύνολο των Ελλήνων που, άλλοι περισσότερο και άλλοι λιγότερο, συνέβαλαν στην
οικονομική και ηθική εξαθλίωση της χώρας. Αναφέρεται σε συγκεκριμένες ομάδες
του ελληνικού πληθυσμού, οι οποίες φέρουν και τη μεγαλύτερη ευθύνη. (μ.1)
Συγκεκριμένα παραδείγματα
αυτής της συμπεριφοράς είναι:
- Όσοι ευθύνονται για το αναποτελεσματικό και αντιπαραγωγικό Δημόσιο.
- Οι κρατικοδίαιτοι μεγαλοεπιχειρηματίες που αντί της καινοτομίας και του ρίσκου επέλεγαν τη σιγουριά της διαπλοκής.
- Οι ανίκανοι πολιτικοί που δεν παρήγαγαν τίποτε στη ζωή τους και απλώς αναρριχήθηκαν στην εξουσία μέσα από τους κομματικούς μηχανισμούς.
- Τα αναξιόπιστα μέσα ενημέρωσης που επένδυσαν στο λαϊκισμό.
- Οι μικρομεσαίοι επιχειρηματίες και έμποροι που επέλεγαν την προχειρότητα και αναζητούσαν το γρήγορο κέρδος. (2 παραδείγματα Χ 1μ. = 2)
(β) Ο συγγραφέας υποστηρίζει
ότι το «αμερικάνικο όνειρο» έχει
διαφοροποιηθεί στις μέρες μας υπό την πίεση της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης,
τόσο στην Αμερική, όσο και σε πολλές δυτικές κοινωνίες. (μ.1) (Οι πολίτες δεν έχουν πλέον
ως στόχο την αλόγιστη απόκτηση καταναλωτικών αγαθών, αλλά θεωρούν ως στοιχείο
επιτυχίας το ήθος, τη συνέπεια, την προσφορά στο κοινωνικό σύνολο, τη συμβολή
σε έναν πιο καθαρό πλανήτη.) Κατά την άποψή του συγγραφέα αυτή η κοινωνική αλλαγή είναι
ενθαρρυντική, αποκτά χαρακτηριστικά ψυχικής κάθαρσης και διανοητικής ανάτασης /
κάθε νοήμονας άνθρωπος μπορεί να αντιληφθεί ότι πρόκειται για ευπρόσδεκτη
εξέλιξη. (μ.1)
Τρόπος πειθούς: Επίκληση στην αυθεντία (μ.0.5)
Μέσο πειθούς: Αναφορά σε λόγια μιας γνωστή
προσωπικότητας: Επικαλείται το «γνωστό δημοσκόπο, Τζον Ζόγκμπι», ο οποίος έχει
καταγράψει αυτή «τη σταδιακή μετάλλαξη της αμερικανικής κοινωνίας» σε
δημοσκοπήσεις του. (μ.1)
Επειδή στην τρίτη παράγραφο
αναφέρεται στο περιεχόμενο των δημοσκοπήσεων, μπορεί να γίνει δεκτή ως απάντηση
και η επίκληση στη λογική, με μέσο πειθούς τα τεκμήρια. Ως τεκμήρια μπορείτε να
δώσετε είτε το περιεχόμενο δημοσκοπήσεων είτε τα παραδείγματα της συμπεριφοράς
των πολιτών σήμερα, όπως φαίνονται μέσα από δημοσκοπήσεις. Η απάντηση πρέπει να
δοθεί ως εξής:
Τρόπος πειθούς: Επίκληση στη λογική (μ.0.5)
Μέσο πειθούς: Τεκμήρια:
Περιεχόμενο δημοσκοπήσεων / δημοσκοπήσεις τελευταίων ετών
-
Από τις δημοσκοπήσεις των τελευταίων ετών προκύπτει ότι ... όπως τους αποκαλεί.
- Απώτερος στόχος δεν είναι πλέον η αλόγιστη
απόκτηση καταναλωτικών αγαθών. Αντιθέτως, θέτουν διαφορετικές προτεραιότητες
στη ζωή τους.
Μέσο πειθούς: Τεκμήρια:
Παραδείγματα συμπεριφοράς,
- Απώτερος στόχος δεν είναι πλέον η αλόγιστη
απόκτηση καταναλωτικών αγαθών: μεγάλων κατοικιών, πολυτελών αυτοκινήτων,
αναρίθμητων ρούχων, ακριβών κοσμημάτων, σωρείας παιχνιδιών, κ.λπ.
- Ανάγουν σε στοιχείο επιτυχίας το ήθος, τη
συνέπεια, την προσφορά στο κοινωνικό σύνολο, τη συμβολή σε έναν πιο καθαρό
πλανήτη.
(γ) Μία αρνητική συνέπεια της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα,
σύμφωνα με το συγγραφέα είναι η μείωση του βιοτικού επιπέδου των Ελλήνων, η
οποία είναι εντονότερη στα χαμηλά κοινωνικά στρώματα, που δέχονται τις
μεγαλύτερες πιέσεις. / Οι
οριζόντιες περικοπές στα εισοδήματα των εργαζομένων, οι οποίες τερματίζουν
βάναυσα τις δυνατότητες των Ελλήνων για κατανάλωση. / Η επιβολή της αλλαγής
πορείας στην οικονομική διαχείριση της χώρας, δηλαδή η ένταξη στο μηχανισμό
στήριξης, η επιτήρηση της Ελλάδας από μηχανισμούς την ΕΕ.
(μ.1)
Μία θετική συνέπεια της οικονομικής κρίσης είναι το
τέλος του άκρατου υλισμού και του διαστρεβλωτικού και χωρίς ηθικούς φραγμούς
μοντέλου που επικράτησε τις τελευταίες δεκαετίες. / Η απεξάρτηση των Ελλήνων από
τον προκλητικό καταναλωτισμό. / Δόθηκε τέλος στο ιδιότυπο «ελληνικό όνειρο» του
εύκολου πλουτισμού που βασίστηκε μάλιστα σε δανεικά. / Ο τερματισμός του
υπέρμετρου καταναλωτισμού και της αβάσταχτης ελαφρότητας της άντλησης χαράς από
τη μανιώδη αγορά αγαθών, τα περισσότερα εκ των οποίων δεν χρειαζόμαστε.
(μ.1)
ΜΕΡΟΣ Β: ΓΛΩΣΣΑ (μονάδες
10)
Β1. Συνώνυμα:
(μ.3Χ1)
·
Το
διαστρεβλωτικό μοντέλο που επικράτησε = κυριάρχησε, υπερίσχυσε, πρυτάνευσε
·
το
λίκνο του καπιταλισμού = η κοιτίδα, η εστία, η πηγή, η αφετηρία, η πατρίδα, η
γενέτειρα, η μητρόπολη
·
το
ιδιότυπο «ελληνικό όνειρο» του εύκολου πλουτισμού = ιδιόμορφο, ιδιόρρυθμο
Β2. Αντώνυμα: (μ.3Χ1)
·
Το
ενθαρρυντικό αυτής της διεργασίας ¹ αποθαρρυντικό,
(αποκαρδιωτικό, απογοητευτικό)
·
έχει
ως αφετηρία την οικονομική δυσχέρεια ¹ ευχέρεια, (ευκολία)
·
Απορρίπτουν
τον εθισμό στα πολλά αγαθά ¹ εγκρίνουν, (αποδέχονται,
δέχονται, επικροτούν, υιοθετούν, ενστερνίζονται, επιδοκιμάζουν)
Β3. Ετυμολογία: (μ.4Χ 0.5+0.5)
·
εύλογες
<
ευ + λέγω / λόγος
·
τερατούργημα < τέρας + έργο
·
συμβάλει < συν + βάλλω
·
αναρίθμητων < α στερ. + αριθμώ /
αριθμός
ΜΕΡΟΣ Γ: ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ - Κατανομή μονάδων (σύνολο 40):
- Περιεχόμενο: 12 μονάδες
-
Πρόλογος:
1.5μ
o
παρουσίαση
θέματος, επικοινωνιακό πλαίσιο, ευχαριστίες
-
Κύριο
μέρος:
o
υλιστικό
πνεύμα της εποχής μας: 1.5μ
o
τομείς
συνεπειών: 3 Χ 1.5μ
o
εισηγήσεις/
τρόποι προστασίας: 4μ (2 Χ 2μ)
-
Επίλογος
– συμπέρασμα: 0.5μ
- Δομή: 12 μονάδες
-
Προσφώνηση:
1
-
Οργάνωση
περιεχομένου
o
Εξωτερικά
στοιχεία: Πρόλογος – Κύριο μέρος – Επίλογος: 2
o
Δομή
αποδεικτικού λόγου (θέση, ανάλυση, εισηγήσεις): 3
o
Δομή
παραγράφων: 2
o
Αλληλουχία
και σύνδεση ιδεών (χρήση κατάλληλων συνδετικών λέξεων): 3
-
Επιφώνηση:
1
Υπέρβαση ορίου λέξεων: κάθε 100 λέξεις αφαιρείται
1 μονάδα
Επαναλήψεις ιδεών – θέσεων: Για κάθε επανάληψη αφαιρείται
1 μονάδα
- Έκφραση: 12
-
Σαφήνεια
– σύνταξη: 5
-
Ακριβολογία
– επιλογή κατάλληλου λεξιλογίου: 5
-
Ύφος
ανάλογο του κειμενικού είδους (επικοινωνικό ύφος ομιλίας): 2
- Ορθογραφία: 4
-
Για
κάθε 5 ορθογραφικά / γραμματικά λάθη αφαιρείται 1 μονάδα
-
Άτονο
γραπτό / παρατονισμός (έκθεση): - 1 μονάδα
Εάν η έκθεσή σας δεν υπερβαίνει τη μία –
μιάμιση σελίδα, οι μονάδες σε όλα τα σημεία δίνονται αναλόγως της έκτασης.
ΜΕΡΟΣ Δ: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ (μονάδες
30)
Ερώτηση
1: Ι. Γ. Σεφέρη, Σαλαμίνα
της Κύπρος (μ. 3 Χ 1.5
= 4.5)
Ύβρις: Οι Άγγλοι
κατακτητές διαπράττουν ύβρη, γιατί κρατούν δέσμιο το λαό της Κύπρου, παρά τη
θέλησή του, όπως οι Πέρσες στην αρχαιότητα αλυσόδεσαν τον Ελλήσποντο. (αυτοί
που γύρευαν ν' αλυσοδέσουν τον Ελλήσποντο). Φέρονται αλαζονικά, αφού θεωρούν
τους εαυτούς τους ανώτερους από τους κατακτημένους λαούς. Η συμπεριφορά τους
δείχνει την πεποίθησή τους ότι είναι ανώτεροι, γι’ αυτό και νομίζουν ότι οι
άνομες πράξεις τους νομιμοποιούνται. Έτσι, εναντιώνονται στους φυσικούς νόμους,
διαταράττουν τη φυσική τάξη πραγμάτων, και άρα διαπράττουν ύβρη.
Τήσις / νέμεση: Η
τιμωρία των Άγγλων κατακτητών θα έρθει με το μήνυμα της εξέγερσης του λαού της
Κύπρου, που θα τιμωρήσει την αλαζονεία τους, αφού ένα μικρό νησί θα ταπεινώσει
έναν πανίσχυρο κατακτητή. Η τιμωρία τους, (η τήσις, η νέμεση) θα πάρει τη μορφή
θείας δίκης (Φωνή Κυρίου επί των υδάτων) για την αποκατάσταση της φυσικής
τάξης πραγμάτων. Η τήσις θα έρθει, το μήνυμα της εξέγερσης του λαού της Κύπρου
θα φτάσει, όσος καιρός κι αν χρειαστεί (όσο μακρύς κι αν είναι ο δρόμος του) και θα ταπεινώσει τον
υπερφίαλο κατακτητή, όπως στην αρχαία τραγωδία Πέρσαι του Αισχύλου με το
μαντατοφόρο που πήρε στα Σούσα το φοβερό μήνυμα της Σαλαμίνας.
Κάθαρση: Ο αναγνώστης οδηγείται στην κάθαρση στο άκουσμα της Φωνής
Κυρίου επί των υδάτων, Με τη φράση Νήσος τις έστι ο αναγνώστης αισθάνεται τη λύτρωση,
την ανακούφιση που επιφέρει η συνειδητοποίηση ότι ο υβριστής θα τιμωρηθεί, η
ελευθερία του κατακτημένου λαού πλησιάζει, η τάξη αποκαθίσταται, οι αδικημένοι
αργά ή γρήγορα θα δικαιωθούν.
Ερώτηση 2: ΙΙ. Γ.
Σεφέρη, Σαλαμίνα της Κύπρος και Οδυσσέα Ελύτη άσμα δ΄
(α) Κοινή
ιστορική περίοδος: Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος (μ.
0.5)
(β)
Σημασία της μνήμης: (μ. 2+2=4)
Σαλαμίνα της Κύπρος: Η προσευχή αυτή, ειπωμένη από
εκείνους που αγωνίστηκαν για τα ιδανικά της ελευθερίας, ενσωματώνεται στο
ποίημα του Σεφέρη ως υπενθύμιση προς τους Άγγλους συμμάχους του Β’ ΠΠ. για τις
τότε διακηρύξεις τους που σήμερα έχουν ξεχάσει. Η ανάγκη της ιστορικής μνήμης
αποτελεί το επίκεντρο της προσευχής: Η μνήμη της φρίκης του πολέμου για
εκείνους που πολέμησαν για το ιδανικό της ελευθερίας ενάντια στη βαρβαρότητα
του ναζισμού θα βοηθήσει την ανθρωπότητα να απαλλαγεί από όσα οδήγησαν στον
πόλεμο: την τάση του ανθρώπου για δύναμη και εξουσία εις βάρος των άλλων (την
αρπαγή), την εξαπάτηση (το δόλο), το συμφέρον (την ιδιοτέλεια), την απουσία
υγιών συναισθημάτων προς το συνάνθρωπο, προς την ίδια τη ζωή (το στέγνωμα της
αγάπης).
άσμα δ: Η ιστορική μνήμη των Ελλήνων
στα χρόνια του Β ΠΠ ήταν ο καθοριστικός παράγοντας για την απελευθέρωση της
Ελλάδας από τους Γερμανούς κατακτητές. Η ιστορική μνήμη ενεργοποίησε την εθνική
συνείδηση των Ελλήνων και τους οδήγησε στο έπος του 40, στην εθνική αντίσταση,
την αυτοθυσία, στον ηρωικό αγώνα για την κατάκτηση της ελευθερίας τους.
Ερώτηση 3: ΙΙΙ. Γ.
Σεφέρη, Σαλαμίνα της Κύπρος και Στρ. Τσίρκα Αριάγνη
(α) Δύο
χαρακτηριστικά γνωρίσματα της αγγλικής αποικιοκρατικής πολιτικής: (μ. 2+2 = 4)
1.
Συνεχής
προσπάθεια για πολιτισμική αλλοτρίωση των κατακτημένων, προσπάθεια εξαγγλισμού,
αφελληνισμού (με παρεμβάσεις στην παιδεία, απαγόρευση εθνικών συμβόλων, κ.ά) (Σαλαμίνα
της Κύπρος: Μαζεύουν σύνεργα για να αλλάξουν τις ψυχές )
2.
Άσκηση
βίας απέναντι στους κατακτημένους (Σαλαμίνα της Κύπρος: μόνο θα τις ξεκάμουν, αν
ξεγίνονται οι τις ψυχές)
3.
Προσπάθεια
να εξαγοράσουν τις συνειδήσεις των κατακτημένων παρέχοντας τους κάποια
προνόμια, υποσχέσεις, με κούφιες εξαγγελίες (Σαλαμίνα της Κύπρος: προσπαθούν να γλυκάνουν
το πέλαγο με νερό μισό δράμι)
4.
Είναι
αχόρταγοι για εξουσία και δύναμη, ανήλεοι κατακτητές, θεωρούν ότι νόμιμα τους
ανήκουν οι αποικίες - κτήσεις τους, τις οποίες δεν εγκαταλείπουν. (Σαλαμίνα
της Κύπρος: Η γης δεν έχει κρικέλια για να την πάρουν στον ώμο και να φύγουν,
μήτε μπορούν, όσο κι αν είναι διψασμένοι να γλυκάνουν το πέλαγο με νερό μισό
δράμι)
5.
Πολιτική
του διαίρει και βασίλευε: η «λύση» που έδωσε ο Μίστερ Μπράουν στην απεργία,
προκαλώντας συνθήκες διαχωρισμού και σύγκρουσης συμφερόντων μεταξύ Ελλήνων και
Αιγυπτίων, ώστε «τα αφεντικά» να μην κινδυνεύουν από εξέγερση των καταπιεσμένων
γκαρσονιών. (Αριάγνη: Οι μπερμπερίνοι δε θα παύανε... Ήταν δικοί μας υπηρέτες.)
(β) Ενα
χαρακτηριστικό γνώρισμα της ποιητικής τεχνικής του Γ. Σεφέρη:
1.
Δισημία: Επεξήγηση του μήτε
μπορούν, όσο κι αν είναι διψασμένοι να γλυκάνουν το πέλαγο με νερό μισό δράμι. (Διψασμένοι οι Άγγλοι για
εξουσία και δύναμη, διψασμένοι και οι Κύπριοι για ελευθερία)
2.
Ποιητικές
εσωματώσεις / δάνεια: Η γης δεν έχει κρικέλια για να την πάρουν στον ώμο και
να φύγουν
(Απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη)
3.
Ποιητική
απόδοση φράσεων που έχει καταγράψει στα ημερολόγια ή στην επιστολογραφία του:
- Και τούτα τα κορμιά πλασμένα
από έvα χώμα που δεν ξέρουν, έχουν ψυχές.
Επιστολή στο Θεοτοκά: Υπάρχουν σε μια γωνιά της γης
400.000 ψυχές από την καλύτερη, την πιο ατόφια Ρωμιοσύνη.
- Μαζεύουν σύνεργα για να τις
αλλάξουν, δε θα μπορέσουν×
Ημερολογιακή καταγραφή: Προσπάθεια εξαγγλισμού
Επιστολή στο Θεοτοκά: Προσπαθούν
να τις αποκόψουν (τις ψυχές) από τις πραγματικές τους ρίζες και να τις κάνουν
λουλούδια θερμοκηπίου
(μ.1: αναφορά = μ.2: επεξήγηση)
(γ) Δύο
χαρακτηριστικά του ήθους του Διονύση Σαρίδη:
1.
Ματαιόδοξος:
Νομίζει πως μαζί με το Μίστερ Μπράουν βρήκαν τη λύση,
αισθάνεται και δείχνει περήφανος γιατί νομίζει ότι ο Άγγλος εκτίμησε την άποψή
του καθώς δεν αντιλαμβάνεται ότι τον ξεγέλασε. Προσπαθεί να κερδίσει αξία μέσα
από ασήμαντα πράγματα, χωρίς να καταλαβαίνει ότι είναι ένα ακόμη θύμα της
αγγλικής πολιτικής. (Μ' αυτόν λοιπόν το Μίστερ Μπράουν το δουλέψαμε το
ζήτημα και βρήκαμε λύση.). Νομίζει ότι γίνεται σπουδαίος γιατί απέκτησε «υπηρέτες».
2.
Ρατσιστής:
Υποτιμά τους ντόπιους, τους αντιμετωπίζει ως κατώτερους και
γι’αυτό θεωρεί φυσιολογικό ότι αυτοί θα τους υπηρετούν και ότι οι Έλληνες θα
μπορούν να τους εκμεταλλεύονται. (Οι μπερμπερίνοι θα μπαίνανε κάτω από τις
διαταγές των γκαρσονιών. Εμείς θα τους προσλαμβάναμε, εμείς θα πλερώναμε, εμείς
θα τους παύαμε όταν δεν μας έκαναν. Φυσικά και τα πουρμπουάρ τους εμείς τα
εισπράτταμε. Ήταν δικοί μας υπηρέτες.) Ο ρατσισμός του φαίνεται ακόμη εκεί που
υποστηρίζει ότι είναι ντροπή να συναναστρέφονται οι Ευρωπαίοι με τους
«Αραπάδες»: Φυσικά, στα καφενεία που οι ιδιοκτήτες τους είναι αραπάδες, δεν
ανακατευόμαστε. Αλλά ποιος Ευρωπαίος πηγαίνει στα καφενεία τους; Μόνο κάτι
ξεπεσμένοι.
3.
Συντηρητικός
(κοντόφθαλμος, καθόλου διορατικός, ούτε οξυδερκής):
Δεν αντιλαμβάνεται τις αλλαγές που γίνονται γύρω του..
Νομίζει πως ό,τι αποφασίστηκε τότε ορθώς αποφασίστηκε και ότι ποτέ δε θα
αλλάξει: Το γελάς; Και βέβαια ήταν σπουδαίος. Απόδειξη πως η λύση του
βαστάει ως σήμερα. [...] Και βεβαίως ούτε επιθυμεί οποιαδήποτε αλλαγή στην κατάσταση
πραγμάτων στην οποία έχει συνηθίσει. Η άποψη του για τη συγχώνευση των
σωματείων είναι ότι δεν πρέπει να γίνει ποτέ: όσο ζει ο Διονύσης ο Σαρίδης
τέτοιο πράμα δε θα το δουν.
4.
Δογματικός
(στενόμυαλος, εγωιστής, αλαζονικός):
Θεωρεί μόνο τις δικές του απόψεις ως ορθές, υποτιμά και
ειρωνεύεται οποιαδήποτε άλλη άποψη ως «νεοτεριστική», ακόμη και αυτήν του ίδιου
του του παιδιού: Ποτέ. Αλλά μάθανε και κάνανε τώρα το δικό τους. Κάτι
νεοτεριστές μάλιστα, σαν το γιο μου το Μιχάλη, λένε πως πρέπει να γίνει
συγχώνεψη. Μα όσο ζει ο Διονύσης ο Σαρίδης τέτοιο πράμα δε θα το δουν.
5.
Μικρόψυχος,
αχάριστος
Έχει ξεχάσει ακόμη και το περιστατικό της αρρώστιας της
κόρης του, η οποία σώθηκε χάρη στην άμεση, γρήγορη και αποτελεσματική βοήθεια
που πρόσφερε ανιδιοτελώς ο ντόπιος γειτονάς του ο Γιούνες, όταν μάλιστα ο ίδιος
εκείνο το βράδυ δεν ήταν ούτε στο σπίτι του ούτε στη δουλειά του. Διαγράφει από
τη μνήμη του οτιδήποτε μπορεί να τον συνδέει με αυτούς τους ανθρώπους, γιατί η
ψυχή του είναι εγκλωβισμένη μέσα στις ρατσιστικές και εγωιστικές ιδεοληψίες
του.
(μ.2 Χ 0.5: αναφορά + 1.5 επεξήγηση /
τεκμηρίωση = μ. 4)
Ερώτηση 4:
ΙV. Κ.Π.Καβάφη: Η
πόλις και
Στρ.
Τσίρκα Αριάγνη
(α) το «εδώ» και το
«αλλού»:
Η πόλις
- «εδώ»: ο τόπος της
αποτυχίας, της ερήμωσης, της καταστροφής, συμβολικά η αποτυχημένη και καταστραμμένη
ζωή (μ.1)
- «αλλού»: ο τόπος της
προσδοκίας για μια άλλη ζωή, καλύτερη, εν τέλει, όμως, ανέφικτος, η «άλλη πόλη»
θα είναι ο ίδιος τόπος ερήμωσης με αυτόν του παρόντος, εφόσον ο ήρωας δεν
αλλάζει τον εσωτερικό του κόσμο. (μ.1)
Αριάγνη
- «εδώ»: ο τόπος της
πραγματικής ζωής (για την οικογένεια της Αριάγνης το Κάιρο, για τους Έλληνες
της διασποράς η Αίγυπτος), εκεί όπου οι έζησαν το μόχθο, τις γιορτές, τις
αγκούσες, πενήντα, ογδόντα, εκατό χρονών, εκεί όπου βρίσκονται οι τάφοι γονιών,
προγόνων, τάφοι μικρών παιδιών, όπου βίωσαν τη χαρά και τους έρωτες και τις ελπίδες και
τα μεθύσια, εκεί
όπου έζησαν την καθημερινότητα της ζωής τους μέσα σε μυρουδιές. μέσα σε
φώτα, μέσα σε ήλιους και βροχές, μέσα σ’ανθρώπους. (μ.1)
- «αλλού»: ο τόπος της προσφυγιάς, έστω κι αν αυτός
θα είναι η Ελλάδα, εκεί όπου θα βρεθούν διωγμένοι και εξόριστοι και θα ζήσουν
ως απάτριδες, μακριά από όσα έφτιαξαν την πραγαμτική τους ζωή. (μ.1)
(β) τα αίτια της «φυγής»:
Η πόλις
Η αποτυχία της ζωής σπρώχνει
τον ήρωα να επιθυμεί τη φυγή προς μιαν άλλη πόλη, μιαν άλλη ζωή «καλύτερη
απ’αυτήν». Η επιθυμία για φυγή από «τα ερείπια τα μαύρα της ζωής» που ο ίδιος έχει
καταστρέψει, για λύτρωση μέσα σ’ένα φανταστικό «αλλού». (μ.1)
Αριάγνη
Ο διωγμός, η προσφυγιά, ως αποτέλεσμα των δικών τους
πράξεων, των δικών τους προσβλητικών λόγων (γουμάρια, κουρμπάτσι) και έργων (Μα τον
είπατε, είναι γραμμένος στον αέρα, πάνω στους τοίχους των σπιτιών, μέσα στις
φυλλάδες που βγάζατε). Οι Έλληνες θα υποχρεωθούν σε μια ακούσια φυγή από τους
ντόπιους που θα αντιδράσουν απέναντι στο συνεχή εξευτελισμό τους (Και τούτοι
οι άνθρωποι, όσο πονετικοί κι αν είναι, πώς θέτε να τον ξεχάσουνε; Θα τον
θυμούνται και θα σας τον θυμίζουνε και σεις θα μετανοιώνετε πικρά.) Κατά συνέπεια υπεύθυνοι
για την επιβεβλημένη φυγή τους είναι οι ίδιοι οι Έλληνες που συμπεριφέρονται
ρατσιστικά απέναντι στους ντόπιους. (μ.1)
(γ) Πώς τα πρόσωπα θα
βιώσουν αυτή τη «φυγή» και την άφιξή τους στην «άλλη πόλη»;
Η πόλις
Ο ήρωας είχε φανταστεί τη
φυγή ως λύτρωση, ως δυνατότητα για ένα νέο ξεκίνημα της ζωής του (Μια πόλις
άλλη θα βρεθεί καλλίτερη από αυτή). Στη συνέχεια συνειδητοποιεί το αδιέξοδο και
ανέφικτο της φυγής (Κάθε προσπάθειά μου μια καταδίκη είναι γραφτή), το αδύνατο της αλλαγής (Για
τα αλλού – μη ελπίζεις – δεν έχει πλοίο για σε, δεν έχει οδό). Η πόλη στην οποία θα
φτάνει δε θα είναι άλλη, θα είναι πανομοιότυπη με εκείνην στην οποία έχει
καταδικάσει τον εαυτό του να ζει. (Στους δρόμους θα γυρνάς τους ίδιους. Και
στες γειτονιές τες ίδιες θα γερνάς˙ και μες στα ίδια σπίτια αυτά θ’ ασπρίζεις) . Στην πραγματικότητα για
τον ήρωα δεν υπάρχει «άλλη πόλη» (Καινούριους τόπους δεν θα βρεις, δεν θά
’βρεις άλλες θάλασσες). (μ.2)
Αριάγνη
Με πόνο ψυχής θα αφήσουν πίσω τους όσα έζησαν, τη χαρά και τους έρωτες και τις ελπίδες
και τα μεθύσια, θα αφήσουν τους τάφους των προγόνων τους αφημένους στο έλεος του
Θεού. Δίχως καντήλι, δίχως έναν κουβά νερό να ξεδιψάσουν τα κόκαλά τους, θα υποχρεωθούν να
εγκαταλείψουν τους ανθρώπους με τους οποίους μοιράστηκαν τις αγωνίες και τις
χαρές τους. Θα πάρουν μαζί τους τα πράγματα, αλλά τίποτα δε θα έχει πια νόημα
στη νέα ζωή που θα αρχίσουν, γιατί η ζωή δεν μπορεί να χωρέσει σε «σεντούκια»
και τα πράγματα από μόνα τους δεν έχουν αξία χωρίς τους ανθρώπους. Η «άλλη πόλη»
θα είναι γι αυτούς ξένη, και οι ίδιοι θα είναι ξένοι ανάμεσα σε ξένους,
απάτριδες στην ίδια τους την πατρίδα. Θα τριγυρίζουν σαν άταφοι νεκροί που
ζητούν ένα λάκκο να πέσουν μέσα να ξεκουραστούν. Θα μετανιώνουν για τις πράξεις
τους που τους οδήγησαν στο διωγμό, αλλά δε θα υπάρχει κανένα περιθώριο
επιστροφής, όσο κι αν το επιθυμούν. (μ.2)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου