Ενδεικτικές απαντήσεις ασκήσεων 3ωρου διαγωνίσματος ΚΙΕ

Λογοτεχνία: Καβάφης, Τσίρκας, Σεφέρης, Ελύτης  
Άγνωστο κείμενο: Μ. Βουτηράκη, Ο υπερκαταναλωτισμός βασική αιτία υποβάθμισης του περιβάλλοντος
Λογοτεχνία: Καβάφης,

Τσίρκας, Σεφέρης

ΚΡΑΤΙΚΑ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΑ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ – ΛΕΜΕΣΟΣ

ΓΡΑΠΤΗ ΑΣΚΗΣΗ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

Καθηγήτρια: Βαλεντίνα Σαλτέ

Ενδεικτικές απαντήσεις ασκήσεων

---

Μέρος Α: Αδίδακτο κείμενο          (μονάδες 20)

Α1.      Ενδεικτικά σημεία περίληψης                                (100-120 λέξεις)         (μονάδες 8)

§ 1

• Οι τηλεοπτικές διαφημιστικές εκστρατείες βομβαρδίζουν καθημερινά το άτομο με στόχο την αύξηση της καταναλωτικής μανίας για την απόκτηση ελκυστικών, αλλά περιττών και βραχύβιων υλικών αγαθών.
• Η υπερκατανάλωση συνεπάγεται συσσώρευση απορριμμάτων και εξάντληση των φυσικών πόρων.

§ 2

• Η κατανάλωση περιλαμβάνει και τη διατροφή της οποίας η παραγωγή, συσκευασία και μεταφορά προϋποθέτει κατασπατάληση ενέργειας, με αποτέλεσμα τη συσσώρευση ρίπων και επιπτώσεις στην υγεία του ανθρώπου.
• Απαιτείται συνειδητοποίηση και αντίδραση στο αστικό-βιομηχανικό καταναλωτικό μοντέλο ζωής που μας επέβαλαν οι πολυεθνικές, γιατί οδηγεί στην κατάρρευση των οικοσυστημάτων απειλώντας την επιβίωσή μας.

§3

• Κυβερνήσεις και άτομα πρέπει να στραφούν στη φειδωλή κατανάλωση.
• Οι πολίτες πρέπει να αναζητήσουν την ευτυχία στην αρμονική συμβίωση με το συνάνθρωπο και το περιβάλλον.

μονάδες: 6 σημεία Χ 1μονάδα + 2 μονάδες για δομή/έκφραση

αφαιρούνται μέχρι 2 μονάδες για υπέρβαση ορίου / λεπτομέρειες

πλήρης αντιγραφή προτάσεων: μισές μονάδες για όλα τα σημεία

Α2.      (α) Τα δομικά στοιχεία της 1^ης παραγράφου είναι:

• Θεματική πρόταση: «Καθημερινά ... καταναλωτικής μανίας.»
• Λεπτομέρειες: «Η μανία αυτή ... αντικαταστήσουμε.»
• Κατακλείδα: «Η συνεχώς αυξανόμενη ... φυσικών πόρων.»

μονάδες 1.5 = 6 Χ 0.25

(β) Η παράγραφος αναπτύσσεται:

·       Με ορισμό: ορίζεται η καταναλωτική μανία ως «οι τεχνητές ανάγκες... γείτονά μας»

·       Με αίτιο-αποτέλεσμα:

o      αίτιο: διαφήμιση / καταναλωτική μανία

o      αποτέλεσμα: αυξανόμενη κατανάλωση / συσσώρευση απορριμμάτων, εξάντληση φυσικών πόρων

·       Με παραδείγματα: καταναλωτικά αγαθά που αγοράζουμε (π.χ. ξυραφάκια, αυτοκίνητο), κατανάλωση παντοειδών αγαθών (ηλεκτρονικών, αυτοκινήτων, ξυλείας, ύλης, ενέργειας)

μονάδες 1.5 = 2 τρόποι ανάπτυξης Χ 0.75 (0.25+0.5)

γ) Τρόποι και μέσα πειθούς

                                                           

• Τρόπος πειθούς: Επίκληση στη λογική

·       Μέσο πειθούς: Επιχείρημα: Η διαδικασία παραγωγής τροφίμων στο σημερινό αστικό-βιομηχανικό μοντέλο ζωής, το οποίο χαρακτηρίζεται από μονόπλευρη ποσοτική αύξηση της παραγωγής καθώς και οι διαδικασίες που αφορούν τη συσκευασία, διανομή, και προβολή των προϊόντων διατροφής, απαιτούν κατασπατάληση ενέργειας, με αποτέλεσμα τη ρύπανση του περιβάλλοντος. Μακροπρόθεσμα θα υπάρξουν σοβαρές επιπτώσεις στο οικοσύστημα και στην υγεία μας, με αποτέλεσμα να απειλείται η ίδια η επιβίωση του ανθρώπου.

·       Μέσο πειθούς: Τεκμήρια:

Αναφέρονται παραδείγματα κατασπατάλησης ενέργειας (π.χ. Ένα κιλό βοδινού κρέατος απαιτεί για την παραγωγή του 5 κιλά καλαμποκιού και άλλων καρπών, 3.000 λίτρα νερού και την ενέργεια 2 λίτρων βενζίνης, για να παραχθεί η τροφή του ζώου), ... ή

Αναφέρονται στατιστικά στοιχεία (π.χ. 17% της παραγόμενης ενέργειας πηγαίνει στις διαδικασίες παραγωγής, συσκευασίας, κτλ.).

• Τρόπος πειθούς: Επίκληση στο συναίσθημα

·     Μέσο πειθούς: Περιγραφή (που προκαλεί συναισθήματα ενοχής, φόβου, ...): Περιγράφεται η διαδικασία παραγωγής και συσκευασίας των τροφίμων με τέτοιο τρόπο ώστε να συναισθανθούμε τις σοβαρές επιπτώσεις που επιφέρει στην υγεία μας, να νιώσουμε ντροπή για την οικολογική καταστροφή και φόβο για την επιβίωσή μας.

·     Μέσο πειθούς: Λέξεις συγκινησιακά φορτισμένες, έντονος λόγος (π.χ. κατασπατάληση, απειλή, πλασματικές ανάγκες, δυστυχία, εξαφάνιση ειδών, κατάρρευση οικοσυστημάτων)

• Τρόπος πειθούς: Επίθεση στο ήθος του αντιπάλου

·       Μέσο πειθούς: Κατηγορητήριο: οι μεγάλες απαιτήσεις για κέρδος από τις πολυεθνικές στο σημερινό καταναλωτικό, αστικό-βιομηχανικό μοντέλο ζωής οδηγούν αναπόδραστα σε ένα κόσμο αυξανόμενης ρύπανσης, δυστυχίας, εξαφάνισης των ειδών και προ πάντων αυξανόμενης πιθανότητας κατάρρευσης των οικοσυστημάτων και άρα ευθύνονται για την καταστροφή που μας απειλεί.

• Τρόπος πειθούς: Επίκληση στο ήθος του δέκτη

·       Μέσο πειθούς: Λανθάνων αξιολογικός χαρακτηρισμός: Με τις φράσεις «Είναι καιρός να κατανοήσουμε...» και «Είναι καιρός να συνειδητοποιήσουμε πως πρέπει ν’αντιδράσουμε...» ο συγγραφέας καλεί το δέκτη να γίνει συνειδητός καταναλωτής και ως πολίτης να αποκτήσει συνείδηση των πράξεών του και να πάψει να είναι πειθήνιο θύμα της διαφήμισης και αυτών που τη χρησιμοποιούν εις βάρος της ζωής του.

μονάδες 3 = 2 Χ 1.5 (τρόπος: 0.5 + μέσο: 0.5 και τεκμηρίωση: 0.5)

Α3.       (α) Για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκαλεί ο υπερκαταναλωτισμός ο συγγραφέας εισηγείται:

o      Οι κυβερνήσεις και οι πολίτες να στραφούν στη φειδωλή κατανάλωση. (Η κοινωνία που προτείνει χαρακτηρίζεται από τη χρήση προϊόντων αναγκαίων με μακροβιότητα, καθώς και από μεθόδους οργανικής καλλιέργειας, με έμφαση στην εργασία.)

o      Εισηγείται επίσης στους πολίτες να πάψουν να εξαρτούν την ευτυχία τους από τα υλικά αγαθά, αλλά να την αναζητήσουν στις ανθρώπινες σχέσεις και στο περιβάλλον.

μονάδες 2 (1+1)

Συμφωνώ με το συγγραφέα, γιατί...                           (τεκμηρίωση και παράδειγμα: μονάδες 2)

β) Να χαρακτηρίσετε τον πιο κάτω συλλογισμό εξηγώντας με συντομία την
     απάντησή σας:

·      Τα καταναλωτικά αγαθά έχουν ημερομηνία λήξεως.

·      Το αυτοκίνητο είναι καταναλωτικό αγαθό.

·      Άρα, το αυτοκίνητο έχει ημερομηνία λήξεως.

Ο συλλογισμός είναι παραγωγικός, γιατί από τη γενική θέση που εκφράζεται στη μείζονα προκείμενη (αφορά τα καταναλωτικά αγαθά στο σύνολό τους), οδηγείται μέσω της ελάσσονος προκείμενης (ότι το αυτοκίνητο είναι καταναλωτικό αγαθό) στο ειδικό συμπέρασμα ότι το αυτοκίνητο έχει ημερομηνία λήξεως. (Από το γενικό στο ειδικό / γενικό – ειδικό – ειδικό)

μονάδες 2: χαρακτηρισμός 1 + επεξήγηση 1

Μέρος Β: Γλώσσα                                                                                        (μονάδες 10)

 Β1.       Συνώνυμα:

·       οι κατασκευαστικές εταιρείες έχουν φροντίσει να έχουν = έχουν μεριμνήσει

(έχουν κανονίσει, έχουν διευθετήσει,  έχουν καθορίσει, έχουν προνοήσει)

·       η κατανάλωση συνεπάγεται συσσώρευση απορριμμάτων = συγκέντρωση

(συνάθροιση, σύναξη, μάζωξη, συλλογή, μάζεμα)

·       μας οδηγεί αναπόδραστα σε ένα κόσμο αυξανόμενης ρύπανσης = αναπόφευκτα, άφευκτα, αναπότρεπτα (επιτακτικά)

(μονάδες 3)

Β2.       Αντίθετα :

·       κατασπατάληση ενέργειας # εξοικονόμηση, αποταμίευση, διαφύλαξη

·       χωρίς σωφροσύνη # αφροσύνη

απερισκεψία, ανοησία, αμυαλιά, αστοχασιά, τρέλα, παραλογισμό

·       φειδωλής κατανάλωσης # αφειδώλευτης

σπάταλης, απλόχερης, πλούσιας, πλουσιοπάροχης, άμετρης

 (μονάδες 3)

Β3.       Παράγωγα: (α) ένα παράγωγο ουσιαστικό και (β) ένα παράγωγο επίθετο:

                        ΡΗΜΑ                          ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ                                      ΕΠΙΘΕΤΟ

·       διαθέτουμε                   η διάθεση, η διαθεσιμότητα                 διαθέσιμος, -η, -ο

ο διαθέτης, η διαθήκη

·       δαπανούμε                  η δαπάνη                                            δαπανηρός, -ή, -ό

·       έχουν επιβληθεί           η επιβολή, η επιβλητικότητα               επιβλητικός, -ή, -ό

·       εφαρμόζουν                η εφαρμογή, ο εφαρμοστής                 εφαρμοστός, -ή, -ό

εφαρμόσιμος, -η, -ο

(μονάδες 4)

Μέρος Γ: Παραγωγή επικοινωνιακού λόγου (έκθεση)                (μονάδες 40)

« Είναι καιρός να κατανοήσουμε ότι το σημερινό αστικό-βιομηχανικό μοντέλο ζωής, το οποίο χαρακτηρίζεται από μονόπλευρη ποσοτική αύξηση παραγωγής με μεγάλες απαιτήσεις για κέρδος από τις πολυεθνικές και υπερκατανάλωση, μας οδηγεί αναπόδραστα σε ένα κόσμο αυξανόμενης ρύπανσης, δυστυχίας, εξαφάνισης των ειδών και προ πάντων αυξανόμενης πιθανότητας κατάρρευσης των οικοσυστημάτων. Είναι καιρός να συνειδητοποιήσουμε πως πρέπει ν’αντιδράσουμε στον κοινωνικό-οικονομικό προσανατολισμό του καταναλωτικού τρόπου ζωής που μας έχει επιβληθεί και που απειλεί ποικιλοτρόπως την επιβίωσή μας. .»

Σε ομιλία σου στο Παγκύπριο Μαθητικό Συνέδριο με θέμα «Κατανάλωση και ποιότητα ζωής», να συζητήσεις, ως εκπρόσωπος του σχολείου σου, το φαινόμενο του υπερκαταναλωτισμού στις μέρες μας, παρουσιάζοντας με συντομία τα κυριότερα κατά την άποψή σου αίτια του φαινομένου αυτού. Στη συνέχεια να αναλύσεις τρεις τομείς στους οποίους ο καταναλωτισμός επιδρά αρνητικά στο άτομο και την κοινωνία και να προτείνεις τρόπους με τους οποίους ο σύγχρονος άνθρωπος μπορεί να προστατευτεί από τον υπερκαταναλωτισμό και τις συνέπειές του.     (έκταση 450-500 λέξεις)

Κατανομή μονάδων:

1. Περιεχόμενο: 12 μονάδες

-       Πρόλογος: 1

-       Κύριο μέρος:

o      φαινόμενο / αίτια: 1.5

o      τομείς συνεπειών: 3 Χ 1.5

o      εισηγήσεις/ τρόποι προστασίας: 3 Χ 1.5

-       Επίλογος: 0.5

2. Δομή: 12 μονάδες

-       Προσφώνηση: 1

-       Οργάνωση περιεχομένου

o      Εξωτερικά στοιχεία: Πρόλογος – Κύριο μέρος – Επίλογος: 2

o      Δομή αποδεικτικού λόγου (θέση, αίτια, εισηγήσεις): 3

o      Δομή παραγράφων: 2

o      Αλληλουχία και σύνδεση ιδεών (χρήση κατάλληλων συνδετικών λέξεων): 3

-       Επιφώνηση: 1

o      Υπέρβαση ορίου λέξεων: κάθε 100 λέξεις αφαιρείται 1 μονάδα

o      Επαναλήψεις ιδεών – θέσεων: Για κάθε επανάληψη αφαιρείται 1 μονάδα

3. Έκφραση: 12

-       Σαφήνεια – σύνταξη: 5

-       Ακριβολογία – επιλογή κατάλληλου λεξιλογίου: 5

-       Ύφος ανάλογο του κειμενικού είδους (επικοινωνικό ύφος ομιλίας): 2

4. Ορθογραφία: 4

-       Ορθή χρήση ορθογραφίας / γραμματικών κανόνων

-       Για κάθε 5 ορθογραφικά / γραμματικά λάθη αφαιρείται 1 μονάδα

-       Άτονο γραπτό (έκθεση): - 1 μονάδα

ΜΕΡΟΣ Δ: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ                                                              (μονάδες 30)

Ι. Ποιήματα Κ.Π.Καβάφη: Η πόλις και Απολείπειν ο θεός Αντώνιον

Ερώτηση Δ1:

Να εξηγήσετε τον τρόπο με τον οποίο προβάλλεται η σημασία της αξιοπρέπειας σε κάθε ένα από τα πιο πάνω ποιήματα.

(μονάδες 4)

Η πόλις:

Ο ποιητής παρουσιάζει τον ήρωά του να αναγνωρίζει και να αποδέχεται την προσωπική του ευθύνη για την κατάντια της ζωής του, ομολογεί πως ο ίδιος «πέρασε και ρήμαξε και χάλασε» τη ζωή του. Δε μεμψιμοιρεί, ούτε επιζητά να αποδώσει ευθύνες σε άλλους για την τραγική θέση στην οποία βρίσκεται, αλλά αναγνωρίζει τα δικά του λάθη και ευθύνες, μαζί και τα αδιέξοδα στα οποία οδήγησε ο ίδιος τη ζωή του.                                                                                 2 μονάδες

Απολείπειν ο θεός Αντώνιον:

Ο ποιητής καλεί τον Αντώνιο να αντιμετωπίσει με αξιοπρέπεια το επερχόμενο κακό και να αποδεκτεί το τέλος. Με συνεχείς προτροπές και αποτροπές, χρησιμοποιώντας β’ ενικό πρόσωπο προστακτικής φωνής, τον προτρύνει να μη λυγίσει (πλησίασε σταθερά προς το παράθυρο), να μη θρηνήσει ανώφελα (μη ανωφέλετα θρηνήσεις), να αποδεκτεί με αξιοπρέπεια το τέλος, την εγκατάλειψη της τύχης, την απώλεια της ίδιας της ζωής του (αποχαιρέτα την… φεύγει), έστω κι αν έρθει απρόσμενα, ωσάν να την περίμενε (σαν έτοιμος από καιρό). Τον συμβουλεύει να μην τρέφει αυταπάτες (προπάντων να μη γελασθείς, μην πεις πως ήταν ένα όνειρο, πως απατήθηκεν η ακοή σου, μάταιες ελπίδες τέτοιες μην καταδεκτείς), τον αποτρέπει από το να τρέφει αβάσιμες ελπίδες, και τον προτρέπει να αντιμετωπίσει με θάρρος (σα θαρραλέος), όπως του αρμόζει, (κι όχι με των δειλών τα παρακάλια και παράπονα) την καταστροφή, το θάνατο. Του υποδεικνύει να σταθεί στο ύψος εκείνου που ήταν άξιος να ζήσει μια τόσο σπουδαία ζωή (σαν που ταιριάζει σε που αξιώθηκες μια τέτοια πόλι), να μετέχει και να απολαύσει ακόμη το τέλος (άκουσε με συγκίνηση… τα εξαίσια όργανα του μυστικού θιάσου)  να αποχαιρετίσει την Αλεξάντρεια που φεύγει με το κεφάλι ψηλά (αποχαιρέτα την, την Αλεξάνδρεια που φεύγει), έχοντας επίγνωση πως στάθηκε άξιος να ζήσει μια τέτοια ζωή.            2 μονάδες

---

ΙΙ. Στρατή Τσίρκα, Αριάγνη (αποσπάσματα)

Ερώτηση Δ2:

Να παρουσιάσετε τις απόψεις που εκφράζονται από τα διάφορα πρόσωπα στα πιο πάνω αποσπάσματα  (Διονύσης, Σταμάτης, Αριάγνη, ξένος) και να τις σχολιάσετε ως προς την ηθική τους διάσταση.

(μονάδες 10)

Διονύσης : Ο Διονύσης υποστηρίζει πως οι ντόπιοι δεν έχουν καμία θέση στις απεργίες των Ευρωπαίων εργαζομένων, γι’ αυτό και δεν έπρεπε να κληθούν να συμμετάχουν στην απεργία. (Εξάλλου, η απεργία δεν έγινε για κοινά αιτήματα όλων των εργαζομένων, αλλά με το αίτημα της απόλυσης των ντόπιων γκαρσονιών. Στην ουσία ο Διονύσης οργάνωσε μαζί με τους Έλληνες και Ιταλούς εργαζόμενους στα ζαχαροπλαστεία μιαν απεργία ενάντια στους ντόπους, υποκινούμενοι τόσο από την ανησυχία τους για το δικό  τους εργασιακό καθεστώς, όσο και από ρατσιστικά συναισθήματα.) Υποστηρίζει επίσης πως ποτέ δεν πρέπει να γίνει συγχώνευση των σωματείων, ενώ θεωρεί πως οι Ευρωπαίοι (περιλαμβανομένων και των Ελλήνων εργαζομένων) έχουν κάθε δικαίωμα να εκμεταλλεύονται τους ντόπιους. Πιστεύει ότι είνι φυσικό τα γκαρσόνια να έχουν τους ιθαγενείς ως « δικούς τους υπηρέτες ». Εκφράζει θαυμασμό απέναντι στο Μίστερ Μπράουν, γιατί δεν έχει αντιληφθεί την ύπουλη πολιτική που εφαρμόζει. Επίσης χαρακτηρίζει τους Ευρωπαίους που συναναστρέφονται τους ντόπιους ως « ξεπεσμένους ». Τέλος, διακατέχεται από κοινωνικό ρατσισμό, αφού υποστηρίζει πως οι εργάτες είναι κατώτεροι από τα γκαρσόνια.

2 μονάδες

Σταμάτης : Συμφωνεί με τις απόψεις του πατέρα του, και επιπλέον προσθέτει πως « ο ντόπιος θέλει κουρπάτζι για να σε φοβάται ». Είναι δηλαδή υποστηρικτής της άσκησης βίας καθώς και του εκφοβισμού αυτών που θεωρεί κατώτερους. Δεν είναι ρατσιστής μόνο με λόγια, αλλά και με πράξεις.

2 μονάδες

Ξένος : Υποστηρίζει πως όταν οι εργάτες διεκδικούν από κοινού τα δικαιώματά τους, χωρίς να χωρίζονται ανάλογα με τη φυλετική ή τη θρησκευτική τλους προέλευση, μπορούν να διεκδικήσουν με επιτυχία τα αιτήματά τους για τα εργασιακά τους δικαιώματα. Υποστηρίζει επίσης τη συγχώνευση των σωματείων, και αντιλαμβάνεται πως « το διαίρει και βασίλευε » που επέβαλαν οι Άγγλοι είναι μόνο προς όφελος των αφεντικών.

2 μονάδες

Αριάγνη : Η Αριάγνη, χωρίς να μιλά, εκφράζει με τις κινήσεις της την αντίθεσή της απέναντι στις απόψεις του Διονύση και του Σταμάτη. Απορρίπτει τη βία και το ρατσισμό, καθώς πιστεύει πως οι άνθρωποι είναι ίσοι, γιατί πονούν, υποφέρουν, αγωνίζονται και χαίρονται με τα ίδια πράγματα. Διαφωνεί με το διαχωρισμό των ανθρώπων και διακατέχεται από μια πανανθρώπινη αντίληψη ισότητας.                                                                                                              2 μονάδες

Σχόλιο : ο Διονύσης και Σταμάτης, δηλητηριασμένοι από ρατσιστικά συναισθήματα, φέρονται απάνθρωπα και ανέντιμα στους ντόπιους, αναιρώντας κάθε έννοια ηθικής, ακόμη και όταν διεκδικούν εργασιακά δικαιώματα. Χωρίζουν τους ανθρώπους ανάλογα με το χρώμα, τη φυλή, τη θρησκεία και την κοινωνική τους θέση, και δεν κατανοούν ούτε τη δική τους θέση ανάμεσα στους άλλους, ούτε ότι οι πραγματικές ανθρώπινες σχέσεις στηρίζονται στην ισότιμη αντιμετώπιση των συνανθρώπων σου. Ο Διονύσης και ο Σταμάτης είναι ηθικά απαράδεκτοι.

Αντίθετα, η Αριάγνη και ο ξένος είναι πρόσωπα ηθικά αποδεκτά. Ο μεν ξένος, ως συνειδητοποιημένος αριστερός και συνδικαλιστής, διακατέχεται από ένα πανανθρώπινο αίσθημα δικαιοσύνης, η δε Αριάγνη, διαθέτει μια πηγαία καλοσύνη και ανθρωπιά, που την οδηγεί σε μια πανανθρώπινη ηθική συνείδηση.

2 μονάδες

---

ΙΙΙ. Γ. Σεφέρη, Σαλαμίνα της Κύπρος και Οδυσσέα Ελύτη άσμα δ (Άξιον Εστί)

Ερώτηση Δ3:

Στα πιο πάνω αποσπάσματα εκφράζονται αισιόδοξα μηνύματα.

Να τα επισημάνετε και να τα αναλύσετε με συντομία, εξηγώντας τις πηγές της αισιοδοξίας του κάθε ποιητή, όπως φαίνονται στα αντίστοιχα ποιήματα. 

 (μονάδες 8)

Σαλαμίνα της Κύπρος :

Αισιόδοξο μήνυμα: ο ξεσηκωμός του λαού της Κύπρου ενάντια στους Άγγλους κατακτητές για διεκδίκηση της ελευθερίας του και η ταπείνωση των Άγγλων στο άκουσμα της επανάστασης των Κυπρίων

Πηγές αισιοδοξίας: Επεξήγηση σχήματος ύβρις – νέμεση – κάθαρση

άσμα δ (Άξιον Εστί)

Αισιόδοξο μήνυμα: η απελευθέρωση της Ελλάδας από τους Γερμανούς κατακτητές (γερμανική κατοχή, Β’ Παγκόσμιος πόλεμος) – έλαμψαν οι γιαλοί κι όλο το πέλαγος – η Ανάσταση του Γένους από το βαθύ σκότος που την έριξαν οι κατακτητές, όπως η Ανάσταση του Χριστού

Πηγές αισιοδοξίας: (α) η αφύπνιση της ιστορικής μνήμης των Ελλήνων, η οποία γονιμοποιεί την εθνική τους συνείδηση, αναγεννά την αίσθηση του χρέους απέναντι στην πατρίδα τους, ώστε η εν δυνάμει αγωνιστικότητα μετατρέπεται σε εν ενεργεία και τους οδηγεί σε αγώνες και θυσίες για την ελευθερία τους, (β) το ελεύθερο ήθος των Ελλήνων όπως διαμορφώθηκε στην ελληνική φύση μέσα από τις ιστορικές περιπέτειες του Ελληνισμού. (μ’έζωσες στις ακρογιαλιές, στα βουνά με θεμέλιωσες)

2 ποιήματα Χ 2 ζητούμενα σε κάθε ποίημα Χ 2 μονάδες

IV. Οδυσσέα Ελύτη, Ψαλμός Β΄ (Tα Πάθη, Το ΄Αξιον Εστί)

Ερωτήσεις Δ4:

1.     Να εντοπίσετε και να αναπτύξετε τους στίχους με τους οποίους ο ποιητής διατυπώνει την πίστη του στην αδιάσπαστη συνέχεια της ελληνικής γλώσσας. 

(μονάδες 6)

Ο ποιητής διατυπώνει την πίστη του ότι η ελληνική γλώσσα είναι συνεχής και αδιάσπαστη, μέσα από τους στίχους που φανερώνουν τις τρεις φάσεις της εξελικτικής της πορείας - την αρχαία, τη βυζαντινή και τη νεότερη:

-       Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου στις αμμουδιές του Ομήρου

(δηλώνεται η αρχαία κληρονομιά μαζί με την αρχαία ελληνική γλώσσα)

-       Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου με τα πρώτα-πρώτα Δόξα σοι

(δηλώνεται η βυζαντινή πνευματική κληρονομιά μαζί με τη βυζαντινή γλώσσα)

-       Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου με τα πρώτα λόγια του Ύμνου

(δηλώνεται ο αγώνας για ελευθερία και η νεοελληνική παράδοση, μαζί και η είσοδος στη νεότερη περίοδο της γλώσσας, δηλαδή η νεοελληνική γλώσσα)

Προσέξτε: Η απάντηση που σας δόθηκε πιο πάνω είναι ικανοποιητική, εφόσον ζητά μόνο τους στίχους που αναφέρονται στην πίστη του ποίητη για την αδιάσπαστη συνέχεια της ελληνικής γλώσσας. Εάν όμως η ερώτηση περιλαμβάνει και την πίστη του στην αξία της ελληνικής γλώσσας, μέσα από τους ίδιους στίχους, σας δίνεται ενδεικτικά η πιο κάτω επεξήγηση:

Οι τρεις αυτοί στίχοι δηλώνουν εμφαντικά την πίστη του στην αξία, τη δύναμη, και την αδιάσπαστη συνέχεια της ελληνικής γλώσσας μέσα από την αναφορά στα κορυφαία έργα του ελληνικού πνεύματος που διατυπώθηκαν σε κάθε μία: τα ομηρικά έπη, η βυζαντινή υμνογραφία, ο Ύμνος εις την Ελευθερία, λειτουργούν ως σηματοδότες ολόκληρης της πνευματικής κληρονομιάς του Ελληνισμού στη διαχρονική παρουσία του στον κόσμο και χαρακτηρίζουν το καθένα μια ολόκληρη εποχή μαζί και μια μορφή της ελληνικής γλώσσας.

Σας δίνεται επίσης πιο κάτω η ενδεικτική απάντηση που δόθηκε από τους θεματοθέτες για τους διορθωτές στις Παγκύπριες Εξετάσεις το 2009, για την ερώτηση Δ3.1 :

Στο ποίημα δίνονται καθοριστικές στιγμές του ελληνισμού και επισημαίνονται στοιχεία που καθορίζουν την ελληνική γλώσσα και τους παράγοντες που τη διαμόρφωσαν.

    "Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου στις αμμουδιές του Ομήρου"

Η αρχαία κληρονομιά – Όμηρος. Στοιχεία μυθολογικά (Σειρήνες). Η δήλωση της καταγωγής,

    "Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου, με τα πρώτα - πρώτα Δόξα Σοι!"

Η βυζαντινή κληρονομιά - σύνδεση με τον αρχαίο ελληνισμό και το νεότερο. Κατάφαση της Ορθοδοξίας. Σύνδεση με τη βυζαντινή υμνογραφία.

    "Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου, με τα πρώτα λόγια του Ύμνου! "

Νεοελληνικός πολιτισμός. Νεοελληνική παράδοση και φυσιογνωμία. Χριστιανισμός. Αγώνες του νέου ελληνισμού. Γλώσσα και ελευθερία. Σολωμική ποίηση (Ύμνος)

2.     Να γράψετε ένα εκφραστικό μέσο που χρησιμοποιεί ο Οδυσσέας Ελύτης στον Ψαλμό Β΄ από το Άξιον Εστί και να αναφέρετε ένα σχετικό παράδειγμα από το ποίημα.

(μονάδες 2)

Ενδεικτική απάντηση που δόθηκε για την ερώτηση αυτή στις Παγκύπριες Εξετάσεις το 2009:

Εκφραστικά μέσα:

παρήχηση του ρ/ π στους στίχους:

- Εκεί σπάροι και πέρκες

- ανεμόδαρτα ρήματα

- με τα πρώτα λόγια των Σειρήνων

- όστρακα ρόδινα με τα πρώτα μαύρα ρίγη

- με τα πρώτα πιπίσματα των σπίνων

επανάληψη στους στίχους:

- Εκεί σπάροι και πέρκες

- Εκεί ρόδια, κυδώνια

- Εκεί δάφνες και βάγια

εικόνες οπτικές στους στίχους:

- το λάδι αδειάζοντας μες στα πελώρια κιούπια·

- Εκεί σπάροι και πέρκες

  ρεύματα πράσινα μες στα γαλάζια

  όσα είδα στα σπλάχνα μου ν’ ανάβουνε

  σφουγγάρια, μέδουσες

  με τα πρώτα λόγια των Σειρήνων

εικόνες ακουστικές στους στίχους:

- με τα πρώτα πιπίσματα των σπίνων,

- ψαλμωδίες γλυκές με τα πρώτα - πρώτα Δόξα Σοι

εικόνες οσφρητικές στους στίχους:

- και πνοές από τη ρεματιά ευωδιάζοντας λυγαριά και σχίνο, σπάρτο και πιπερόριζα

- θυμιατό και λιβάνισμα

- κνίσες

επίθετα

- ανεμόδαρτα ρήματα, όστρακα ρόδινα,

μεταφορά

- όσα είδα στα σπλάχνα μου ν’ ανάβουνε

- με τα πρώτα μαύρα ρίγη

ηχοποιητικές λέξεις

- πιπίσματα των σπίνων

Επίσης:

ασύνδετο σχήμα: (οι λέξεις μοιάζουν με πινελιές με τις οποίες «ζωγραφίζει» το ελληνικό τοπίο)

-       ρόδια, κυδώνια, θεοί μελαχρινοί

υπερεαλιστικές φράσεις  / εικόνες / υπερεαλιστική αναπαράσταση του κόσμου:

-       ανεμόδαρτα ρήματα, όσα είδα στα σπλάχνα μου ν’ανάβουνε

1 μονάδα για ένα εκφραστικό μέσο + 1 μονάδα για ένα παράδειγμα = 2 μονάδες

- ΤΕΛΟΣ -