Διαγώνισμα με τη μορφή των Παγκύπριων Εξετάσεων

Άγνωστο κείμενο:Μ. Βουτηράκης, Ο υπερκαταναλωτισμός βασική αιτία υποβάθμισης του περιβάλλοντος.  
Λογοτεχνία: Καβάφης, Σεφέρης, Ελύτης

ΓΡΑΠΤΗ ΑΣΚΗΣΗ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 

Δεκέμβριος 2010 - Διάρκεια 3 ώρες

Καθηγήτρια: Βαλεντίνα Σαλτέ

---

ΝΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΤΕ ΣΕ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΓΡΑΠΤΟΥ

Μέρος Α: Αδίδακτο κείμενο                                                                                 (μονάδες 20)

Να διαβάσετε το πιο κάτω κείμενο και να απαντήσετε στις ερωτήσεις που ακολουθούν:

Καθημερινά ο άνθρωπος υφίσταται το βομβαρδισμό των τηλεοπτικών διαφημιστικών εκστρατειών κατά του ανθρώπινου εγκεφάλου, που έχουν ως σκοπό την ανάπτυξη της καταναλωτικής μανίας. Η μανία αυτή μπορεί να οριστεί ως «οι τεχνητές ανάγκες που δημιουργούνται από τα Μ.Μ.Ε, όχι για προϊόντα που μας είναι απαραίτητα, αλλά για ανταγωνιστικές απαιτήσεις του περίγυρού μας, στο βαθμό που να ικανοποιήσουν το εγώ μας, σε σχέση με αυτά που έχει ο γείτονάς μας». Με άλλα λόγια, ενώ μπορούμε να έχουμε μια καλή ποιότητα ζωής με αυτά που διαθέτουμε, μας βασανίζουν περιττά - συνήθως - καταναλωτικά αγαθά, τα οποία έχουν ημερομηνία λήξεως. Από τα ξυραφάκια που αγοράζουμε μέχρι το αυτοκίνητο, οι κατασκευαστικές εταιρείες έχουν φροντίσει να έχουν όσο το δυνατόν καλύτερη εμφάνιση, αλλά προκαθορισμένο χρόνο ζωής, ώστε να χρειαστεί το συντομότερο δυνατό να τα αντικαταστήσουμε. Η συνεχώς αυξανόμενη, όμως, κατανάλωση παντοειδών αγαθών (ηλεκτρονικών, αυτοκινήτων, ξυλείας, ύλης, ενέργειας), λόγω των θερμοδυναμικών νόμων, συνεπάγεται συσσώρευση απορριμμάτων και εξάντληση των φυσικών πόρων.

Η κατανάλωση, όμως, δεν ορίζεται μόνο από αυτού του είδους τα καταναλωτικά αγαθά, αλλά και από την τροφή και την ενέργεια που δαπανούμε. Ανήκουμε στην κοινωνία των κρεατοφάγων και άρα εκείνων που εμμέσως τρέφονται από πετρέλαιο. Ένα κιλό βοδινού κρέατος π.χ. απαιτεί για την παραγωγή του 5 κιλά καλαμποκιού και άλλων καρπών, 3.000 λίτρα νερού και την ενέργεια 2 λίτρων βενζίνης, για να παραχθεί η τροφή του ζώου. Για να τραφούν οι κρεατοφάγοι της γης απαιτείται το 40% της γεωργικής παραγωγής δημητριακών παγκοσμίως. Αλλά το κρέας είναι μόνο ένα μέρος των τροφικών μας επιδόσεων. Τα τρόφιμα που συνήθως αγοράζουμε στις υπεραγορές απαιτούν ενέργεια για την παραγωγή, συσκευασία, μεταφορά, ψύξη, μαγείρεμα και, τέλος πλύσιμο συσκευών. Συνολικά 17% της παραγόμενης ενέργειας πηγαίνει σε αυτές τις διαδικασίες. Τα κατεψυγμένα είδη απαιτούν 10 φορές το ποσό της ενέργειας που απαιτούν τα αντίστοιχα φρέσκα. Και η συσκευασία δημιουργεί σκουπίδια και η κατανάλωση ενέργειας καυσαέρια που, συν τοις άλλοις, επιτείνουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Επιπλέον, τα γενετικώς τροποποιημένα προιόντα όχι μόνο καταστρέφουν και τις γειτονικές προς αυτά φυσικές καλλιέργειες, αλλά επιφέρουν και σοβαρές επιπτώσεις στη διατροφική αλυσίδα του ανθρώπου και - κατά συνέπεια - στην υγεία του. Η ειρωνεία είναι ότι όλες αυτές οι διαδικασίες, η κατασπατάληση ενέργειας χωρίς σωφροσύνη και τα διακοσμητικά υλικά συσκευασίας που εξυπηρετούν σκοπούς διαφήμισης και δημιουργίας πλασματικών αναγκών, αντί να κάνουν την ζωή μας ευκολότερη, τη δυσκολεύουν έντονα μακροχρόνια. Είναι καιρός να κατανοήσουμε ότι το σημερινό αστικο-βιομηχανικό μοντέλο ζωής, το οποίο χαρακτηρίζεται από μονόπλευρη ποσοτική αύξηση παραγωγής με μεγάλες απαιτήσεις για κέρδος από τις πολυεθνικές και υπερκατανάλωση, μας οδηγεί αναπόδραστα σε ένα κόσμο αυξανόμενης ρύπανσης, δυστυχίας, εξαφάνισης των ειδών και προ πάντων αυξανόμενης πιθανότητας κατάρρευσης των οικοσυστημάτων. Είναι καιρός να συνειδητοποιήσουμε πως πρέπει ν’αντιδράσουμε στον κοινωνικο-οικονομικό προσανατολισμό του καταναλωτικού τρόπου ζωής που μας έχει επιβληθεί και που απειλεί ποικιλοτρόπως την επιβίωσή μας.

Πώς; Εναπόκειται στις κυβερνήσεις και σε μας να δημιουργήσουμε την εναλλακτική κοινωνία της φειδωλής κατανάλωσης, όπου οι αστέρες της τεχνολογίας και της επιστήμης δε θα είναι οι εφευρέτες φωτογραφικών μηχανών μιας χρήσης, αλλά ειδών αναγκαίων με μακροβιότητα, ούτε εκείνοι που θα εγκαθιστούν έναν ακόμη πυρηνικό σταθμό ηλεκτροπαραγωγής, αλλά εκείνοι που θα βρίσκουν τρόπους εφαρμογής ήπιων μορφών ενέργειας, ούτε εκείνοι που θα συνθέτουν καλύτερα ένα χημικό λίπασμα, αλλά εκείνοι που θα εφαρμόζουν μεθόδους οργανικής καλλιέργειας με έμφαση στην εργασία και όχι στην ενέργεια. Ως πολίτες, δεν πρέπει να αισθανόμαστε αδύναμοι εμπρός στο μέγεθος του προβλήματος. Υπάρχουν πολλές δυνατότητες σε όλους μας, για να επιφέρουμε ο καθένας τη δική του μικρή βελτίωση στον πλανήτη μας. Αρκεί, βέβαια, να πάψουμε να συναρτάμε την ευτυχία μας και την επίλυση κάθε προβλήματος μ’ένα αντικείμενο, αλλά να την αναζητήσουμε εκεί που πράγματι μπορεί να υπάρχει: στην αρμονική επικοινωνία και συμβίωση με τους συνανθρώπους μας και το περιβάλλον.

Μανόλης Βουτυράκης, Ο υπερκαταναλωτισμός βασική αιτία υποβάθμισης του περιβάλλοντος, www.ecocrete.gr (2005) (διασκευή: Β. Σαλτέ)

Ερωτήσεις:

Α1.      Να γράψετε περίληψη του πιο πάνω κειμένου (100-120 λέξεις).        (μονάδες 8)

Α2.      (α) Να εντοπίσετε και να γράψετε τα δομικά στοιχεία της 1^ης παραγράφου.

(β) Η πρώτη παράγραφος αναπτύσσεται με συνδυασμό μεθόδων. Να αναφέρετε
     δύο τρόπους ανάπτυξης και να τεκμηριώσετε με συντομία την απάντησή σας.

(γ) Στη δεύτερη παράγραφο ο συγγραφέας υποστηρίζει πως «ο κοινωνικο-
      οικονομικός προσανατολισμός του καταναλωτικού τρόπου ζωής που μας έχει
     επιβληθεί απειλεί ποικιλοτρόπως την επιβίωσή μας». Να αναφέρετε δύο
     τρόπους και από ένα μέσο πειθούς που χρησιμοποιεί αντίστοιχα και να
     τεκμηριώσετε την απάντησή σας με στοιχεία του κειμένου.

(μονάδες 6)

Α3.      α) Τι εισηγείται ο συγγραφέας για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που
     προκαλεί ο υπερκαταναλωτισμός; Να σχολιάσετε τις προτάσεις του και να
     προσθέσετε ένα δικό σας παράδειγμα ως εισήγηση για το θέμα.

(μονάδες 4)

β) Να χαρακτηρίσετε τον πιο κάτω συλλογισμό εξηγώντας με συντομία την
     απάντησή σας:

·      Τα καταναλωτικά αγαθά έχουν ημερομηνία λήξεως.

·      Το αυτοκίνητο είναι καταναλωτικό αγαθό.

·      Άρα, το αυτοκίνητο έχει ημερομηνία λήξεως.

(μονάδες 2)

Μέρος Β: Γλώσσα                                                                                      (μονάδες 10)

Β1.      Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις υπογραμμισμένες λέξεις,
διατηρώντας το νόημα της φράσης, το γραμματικό τύπο της λέξης και το συντακτικό της ρόλο στη φράση:

·      οι κατασκευαστικές εταιρείες έχουν φροντίσει να έχουν

·      η κατανάλωση συνεπάγεται συσσώρευση απορριμμάτων

·      μας οδηγεί αναπόδραστα σε ένα κόσμο αυξανόμενης ρύπανσης

(μονάδες 3)

Β2.      Να γράψετε ένα αντίθετο για καθεμιά από τις υπογραμμισμένες λέξεις, χωρίς να αλλάξετε το γραμματικό τους τύπο:

·      κατασπατάληση ενέργειας

·      χωρίς σωφροσύνη

·      φειδωλής κατανάλωσης

 (μονάδες 4)

Β3.      Να δώσετε (α) ένα παράγωγο ουσιαστικό και (β) ένα παράγωγο επίθετο για
καθεμιά από τις ακόλουθες λέξεις:

·      διαθέτουμε

·      δαπανούμε

·      έχουν επιβληθεί

·      εφαρμόζουν

(μονάδες 3)

Μέρος Γ: Παραγωγή επικοινωνιακού λόγου (έκθεση)                      (μονάδες 40)

« Είναι καιρός να κατανοήσουμε ότι το σημερινό αστικο-βιομηχανικό μοντέλο ζωής, το οποίο χαρακτηρίζεται από μονόπλευρη ποσοτική αύξηση παραγωγής με μεγάλες απαιτήσεις για κέρδος από τις πολυεθνικές και υπερκατανάλωση, μας οδηγεί αναπόδραστα σε ένα κόσμο αυξανόμενης ρύπανσης, δυστυχίας, εξαφάνισης των ειδών και προ πάντων αυξανόμενης πιθανότητας κατάρρευσης των οικοσυστημάτων. Είναι καιρός να συνειδητοποιήσουμε πως πρέπει ν’αντιδράσουμε στον κοινωνικο-οικονομικό προσανατολισμό του καταναλωτικού τρόπου ζωής που μας έχει επιβληθεί και που απειλεί ποικιλοτρόπως την επιβίωσή μας. .»

Σε ομιλία σου στο Παγκύπριο Μαθητικό Συνέδριο με θέμα «Κατανάλωση και ποιότητα ζωής», να συζητήσεις, ως εκπρόσωπος του σχολείου σου, το φαινόμενο του υπερκαταναλωτισμού στις μέρες μας, παρουσιάζοντας με συντομία τα κυριότερα κατά την άποψή σου αίτια του φαινομένου αυτού. Στη συνέχεια να αναλύσεις τρεις τομείς στους οποίους ο καταναλωτισμός επιδρά αρνητικά στο άτομο και την κοινωνία και να προτείνεις τρόπους με τους οποίους ο σύγχρονος άνθρωπος μπορεί να προστατευτεί από τον υπερκαταναλωτισμό και τις συνέπειές του.     (έκταση 450-500 λέξεις)

ΜΕΡΟΣ Δ: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ                                                                 (μονάδες 30)

Ι. Ποιήματα Κ.Π.Καβάφη: Η πόλις και Απολείπειν ο θεός Αντώνιον

Κ. Π. Καβάφη, Η πόλις

Είπες˙ «Θα πάγω σ’ άλλη γη, θα πάγω σ’ άλλη θάλασσα.

Μια πόλις άλλη θα βρεθεί καλλίτερη από αυτή.

Κάθε προσπάθειά μου μια καταδίκη είναι γραφτή˙

κι είν’ η καρδιά μου – σαν νεκρός – θαμένη.

Ο νους μου ως πότε μες στον μαρασμόν αυτόν θα μένει.

Όπου το μάτι μου γυρίσω, όπου κι αν δω

ερείπια μαύρα της ζωής μου βλέπω εδώ,

που τόσα χρόνια πέρασα και ρήμαξα και χάλασα».

Καινούριους τόπους δεν θα βρεις, δεν θά ’βρεις άλλες θάλασσες.

Η πόλις θα σε ακολουθεί. Στους δρόμους θα γυρνάς

τους ίδιους. Και στες γειτονιές τες ίδιες θα γερνάς˙

και μες στα ίδια σπίτια αυτά θ’ ασπρίζεις.

Πάντα στην πόλι αυτή θα φθάνεις. Για τα αλλού – μη ελπίζεις –

δεν έχει πλοίο για σε, δεν έχει οδό.

Έτσι που τη ζωή σου ρήμαξες εδώ

στην κώχη τούτη τη μικρή, σ’ όλην την γη την χάλασες.

Κ. Π. Καβάφη, Απολείπειν ο θεός Αντώνιον

            Σαν έξαφνα, ώρα μεσάνυχτ’, ακουσθεί

αόρατος θίασος να περνά

με μουσικές εξαίσιες, με φωνές –

την τύχη σου που ενδίδει πια, τα έργα σου

που  απέτυχαν, τα σχέδια της ζωής σου

που βγήκαν όλα πλάνες, μη ανωφέλετα θρηνήσεις.

Σαν έτοιμος από καιρό, σα θαρραλέος,

αποχαιρέτα την, την Αλεξάνδρεια που φεύγει.

Προ πάντων να μη γελασθείς, μην πεις πως ήταν

ένα όνειρο, πως απατήθηκεν η ακοή σου

μάταιες ελπίδες τέτοιες μην καταδεχθείς.

Σαν έτοιμος από καιρό, σα θαρραλέος,

σαν που ταιριάζει σε που αξιώθηκες μια τέτοια πόλι,

πλησίασε σταθερά προς το παράθυρο,

κι άκουσε με συγκίνησιν, αλλ’ όχι

με των δειλών τα παρακάλια και παράπονα,

ως τελευταία απόλαυσι τους ήχους,

τα εξαίσια όργανα του μυστικού θιάσου,

κι αποχαιρέτα την, την Αλεξάνδρεια που χάνεις.

Ερωτήσεις Δ1:

1.    Η θεατρικότητα και η χρήση των συμβόλων είναι χαρακτηριστικά της ποίησης του Καβάφη. Να εντοπίσετε και να γράψετε ένα παράδειγμα από κάθε ποίημα για κάθε ένα από αυτά τα χαρακτηριστικά δικαιολογώντας την απάντησή σας.       (μονάδες 6)

2.    Ποια στάση ζωής υποδεικνύει ο ποιητής στο ποίημα Απολείπειν ο θεός Αντώνιον; Τεκμηριώστε την απάντησή σας με αναφορά σε συγκεκριμένες φράσεις του ποιήματος.                                                                                                         (μονάδες 4)

3.    Με ποιον τρόπο προβάλλεται η αξιοπρέπεια στο ποίημα Η πόλις;          (μονάδες 3)

ΙΙ. Γ. Σεφέρη, Σαλαμίνα της Κύπρος και Οδυσσέα Ελύτη άσμα δ (Άξιον Εστί)

Γ. Σεφέρη, Σαλαμίνα της Κύπρος (απόσπασμα)

- Ναι, όμως ο μαντατοφόρος τρέχει

κι όσο μακρύς κι αν είναι ο δρόμος του, θα φέρει

σ’αυτούς που γύρευαν ν’αλυσοδέσουν τον Ελλήσποντο

το φοβερό μήνυμα της Σαλαμίνας.

Φωνή Κυρίου επί των υδάτων.

Νήσος τις έστι.

Οδυσσέα Ελύτη άσμα δ΄  (Τα Πάθη, Άξιον Εστί) (απόσπασμα)

Πάρθηκεν από μάγους            *         το σώμα του Μαγιού

Το ’χουνε θάψει σ’ένα              *         μνήμα του πέλαγου

Σ’ ένα βαθύ πηγάδι                  *         το ’χουνε κλειστό

μύρισε το σκοτά                       *         δι κι όλη η Άβυσσο.

Θέ μου Πρωτομάστορα             *         μέσα στις πασχαλιές και Συ

Θέ μου Πρωτομάστορα             *         μύρισες την Ανάσταση!

Σάλεψε σαν το σπέρμα             *         σε μήτρα σκοτεινή

Το φοβερό της μνήμης              *         έντομο μες στη γη

Κι όπως δαγκώνει αράχνη        *         δάγκωσε το φως

Έλαμψαν οι γιαλοί                    *         κι όλο το πέλαγος.

Θέ μου Πρωτομάστορα             *         μ’ έζωσες τις ακρογιαλιές

Θέ μου Πρωτομάστορα             *         στα βουνά με θεμέλιωσες!

Ερώτηση Δ2:

Στα πιο πάνω αποσπάσματα εκφράζονται αισιόδοξα μηνύματα.

Να τα επισημάνετε και να τα αναλύσετε με συντομία, εξηγώντας τις πηγές της αισιοδοξίας του κάθε ποιητή, όπως φαίνονται στα αντίστοιχα ποιήματα.

(μονάδες 8)

ΙΙΙ. Οδυσσέα Ελύτη, Ψαλμός Β΄, (Tα Πάθη, Το ΄Αξιον Εστί)

ΤΗ ΓΛΩΣΣΑ μού έδωσαν ελληνική·

το σπίτι φτωχικό στις αμμουδιές του Ομήρου.

Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου στις αμμουδιές του Ομήρου.

Εκεί σπάροι και πέρκες

ανεμόδαρτα ρήματα

ρεύματα πράσινα μες στα γαλάζια

όσα είδα στα σπλάχνα μου ν’ ανάβουνε

σφουγγάρια, μέδουσες

με τα πρώτα λόγια των Σειρήνων

όστρακα ρόδινα με τα πρώτα μαύρα ρίγη.

Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου με τα πρώτα μαύρα ρίγη.

Εκεί ρόδια, κυδώνια

θεοί μελαχρινοί, θείοι κι εξάδελφοι

το λάδι αδειάζοντας μες στα πελώρια κιούπια·

και πνοές από τη ρεματιά ευωδιάζοντας

λυγαριά και σχίνο

σπάρτο και πιπερόριζα

με τα πρώτα πιπίσματα των σπίνων,

ψαλμωδίες γλυκές με τα πρώτα - πρώτα Δόξα Σοι.

Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου, με τα πρώτα - πρώτα Δόξα Σοι!

Εκεί δάφνες και βάγια

θυμιατό και λιβάνισμα

τις πάλες ευλογώντας και τα καριοφίλια,

στο χώμα το στρωμένο με τ’ αμπελομάντιλα

κνίσες, τσουγκρίσματα

και Χριστός Ανέστη

με τα πρώτα σμπάρα των Ελλήνων.

Αγάπες μυστικές με τα πρώτα λόγια του Ύμνου.

Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου, με τα πρώτα λόγια του Ύμνου!

Ερωτήσεις Δ3:

1.    Να εντοπίσετε και να αναπτύξετε τους στίχους με τους οποίους ο ποιητής διατυπώνει την πίστη του στην αδιάσπαστη συνέχεια της ελληνικής γλώσσας.      

(μονάδες 6)

2.    Να γράψετε δύο εκφραστικά μέσα που χρησιμοποιεί ο Οδυσσέας Ελύτης στο πιο πάνω ποίημα, αναφέροντας ένα παράδειγμα για το κάθε εκφραστικό μέσο.

(μονάδες 3)

- ΤΕΛΟΣ -